ادبیات پایه هفتم (دانش های زبانی و ادبی درس اول تا درس پنجم)

هنگام سخن گفتن یا نوشتن  ، برای انتقال پیام به شنونده یا خواننده  از ترکیب کلمات در زبان استفاده می کنیم که به آن جمله می گویند . 

جمله دارای بخش هایی است که  معنای کامل دارد مانند : 

زنگ تفریح را که زنجره  زد                    باز هم در کلاس غوغا شد 

هریک از بچه ها  به سویی رفت              و معلم دوباره تنها شد 

بیت های بالا از بخش هایی تشکیل شده است مانند :  ( زنگ تفریح که به صدا در آمد. در کلاس باز هم غوغایی شد . هر یک از بچه ها به سویی رفتند . و معلم دوباره تنها شد ) 

این بخش ها دارای معنای کاملی هستند و به این بخش ها  جمله  می گویند . 

در پایان هر جمله نشانه ( نقطه ) گذاشته می شود . 

نکته زبانی  ( درس دوم )

شناخت جملات  خبری  ، سوالی ،  امری  ، عاطفی / واژه های هم خانواده 

جملات در زبان  به چهار دسته تقسیم می شود: 

1- جمله خبری 

2- جمله سوالی یا پرسشی 

3- جمله امری 

4- جمله عاطفی  

از صحرا باز می گشتم / به این جمله که خبری را می دهد ؛ جمله خبری می گویند .

آیا درختان سر سبز باغ و صحرا را دیدی ؟ / به این جمله که با آهنگ و لحن پرسشی مطرح می شود ؛ جمله پرسشی یا سوالی می گویند . 

به خالق این زیبایی ها بیندیش . / به این جمله که انجام کاری را درخواست و یا خواستی را بیان می کند ؛ جمله امری می گویند . 

آب ،  جوشش چشمه ها ! / به جمله هایی که احساس ما را به چیزی یا کسی ، نشان می دهد ؛ جمله عاطفی می گویند . 

در زبان فارسی گروه هایی از واژه ها ویژگی های مشترکی دارند: الف) ریشه یا حروف اصلی آنها یک است . 

ب) این گروه ها از نظر معنا نزدیک به هم هستند . 

مانند : طفل، اطفال ، طفولیت 

فهم ، مفاهیم، مفهوم 

عجب  ،تعجب ، عجایب 

که در گروه اول ( طفل)  در گروه دوم ( فهم ) در گروه سوم ( عجب ) حروف اصلی می باشند و ارتباط  معنایی هم با یکدیگر دارند ؛ به این واژه ها ( واژه های هم خانواده ) می گویند .  

دانش زبانی درس سوم ( فعل  )  ( زبان و ادبیات ) 

در  جمله ها ،  بخشی است که معنا جمله را کامل می کند ،  که اگر در جمله نباشد مفهوم و معنایی آن جمله ندارد . به این بخش از حمله که انتقال دهنده پیام است ( فعل ) می گویند . 

فعل مهم ترین بخش هر جمله می باشد . 

توجه داشته باشید که جمله می تواند از یک کلمه تشکیل شده باشد مانند :

( رفت . ) 

که به ما خبر رفتن کسی یا چیزی را می دهد . ولی گاهی چندین کلمه کنار هم قرار می گیرند اما معنی کاملی ندارند و شنونده منتظر می ماند که مفهوم کلام دریافت نماید مانند :

همه دانش آموزان با دیدن آن منظره در کلاس درس ( ؟ ) .

این کلمات مفهوم ندارند چون بخش اصلی جمله وجود نداد و ما با گذاشتن کلمه ( خوشحال شدند ) این کلمات را به یک جمله معنا دار تبدیل می کنیم . 

همه دانش آموزان با دیدن آن منظره  در کلاس درس خوشحال شدند . 

پس ( فعل ) بخش  اصلی و مهم ترین قسمت یک   جمله می باشد . 

دانش زبانی درس چهارم ( نهاد ) 

نهاد  قسمتی از جمله است که در باره آن توضیح می دهیم و در واقع انجام کاری یا داشتن حالتی به آن نسبت داده می شود .

مانند : هوا سرد است  .  مریم خوشحال است .   زهرا آمد . 

در جملات بالا  ( است ،  آمد )  انجام کاری را نشان می دهد و یا صفت و حالتی را به کسی نسبت می دهد و برای تمام شدن معنی جمله به این بخش فعل اضافه شود و به آن  ( نهاد ) می گوییم . 

پس جمله تشکیل شده از دو بخش ( نهاد و گزاره ) که نهاد صاحب خبر است و خبر هم قسمتی از جمله است که از نهاد خبر می دهد . 

( هوا ، مریم ، زهرا ) نهاد است و ( است ، آمد ) خبر می باشد که چون از یک کلمه تشکیل شده و آن هم فعل  است که مهمترین بخش گزاره می باشد . 

گاهی نهاد حذف می شود و از روی شناسه فعل نهاد را بدست می آوریم . مثلا : 

به ایران می بالیم .

سوال می کنیم که چه کسانی می بالند ؟ ( ما ) که از روی شناسه متصل به فعل می شناسیم . که در اصل این جمله اینگونه است که ( ما به ایران می بالیم . ) که ( ما ) نهاد و ( به ایران می بالیم ) گزاره می باشد . 

توجه کنید که نهاد را در مقابل سوالاتی مانند ( چه کسی ؟ و چه چیزی ؟ ) می شناسیم که از فعل جمله سوال می شود . 

دانش زبانی درس ششم ( متمم و حروف اضافه ) 

فعل جمله اصلی ترین بخش جمله است که گاهی با چند کلمه کامل می شود ( نهاد ) و ( مفعول ) را در درس های قبل خواندیم در این درس با ( متمم ) آشنا می شویم .

متمم  بخشی از جمله است که برای کامل شدن معنای فعل بکار می رود . که کلمه هایی مانند ( از ، در ،  به و و... ) قبل از متمم به کار می رود که نشانه متمم ( حروف اضافه ) هستند . 

_  رامین کیف را از بازار  خرید . 

در این جمله ( رامین ) نهاد  ( کیف را ) مفعول  ( از بازار ) متمم ( خرید ) فعل جمله است . اگر هر کدام از این کلمات قبل از فعل نباشد معنی فعل و جمله ناقص می باشد .