ادبیات پایه نهم (دانش ادبی درس 1 تا درس 6)

برای اینکه  منظورمان را زیباتر ودلنشین تر بیان کنیم از  آرایه های ادبی یا همان دانش های ادبی استفاده می کنیم که آرایه های ادبی به نوشته ها و شعرها روح و نشاط می دهد یعنی با ایجاد تصویر های زیبا اثر را دلپذیر تر و تاثیر گذار تر می کنیم . 

اولین دانش های  ادبی  یا همان آرایه ادبی که در درس اول بیان شده است( تشبیه و جان بخشی و مراعات النظیر  ) می باشد .

تشبیه : هر گاه چیزی را به چیزی دیگر مانند می کنیم تشبیه به وجود می آید مانند : 

(به ماه که چون ظرف سیمگون  می درخشد ، می نگرم . ) 

در این مثال ماه به ظرف سیمگون ( به رنگ نقره ایی ) تشبیه شده است. 

هر تشبیه دارای چهار رکن است: 

1- مشبه : کلمه ایی که آن راتشبیه می کنیم مانند ( ماه ) در مثال بالا 

2- مشبه به : کلمه ایی که مشبه را به آن تشبیه کرده ایم مانند ( ظرف سیمگون) در مثال بالا 

3- وجه شبه : ویژگی مشترک بین  مشبه و مشبه به ، مانند ( درخشیدن ) در مثال بالا 

4- ادات تشبیه : کلمه هایی که مشبه را به مشبه به پیوند می دهند مانند ( چون)  در مثال بالا 

در تشبیه  مشبه ومشبه به  قابل حذف شدن نیستند ولی  ادات و  وجه شبه می تواند از جمله حذف شود. 

مانند: به پیش سپه آمد اسفندیار 

-------------------------------------------------------------------------------------------------

مراعات النظیر : به کلمه هایی گفته می شود که دیگر کلمه های مجموعه خود را به ذهن بیاورد یا اینکه به مجموع کلماتی گفته می شود که در یک دایره معنایی قرار می گیرند . 

مانند : 

ارغون جام عقیقی به سمن خواهد داد / چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد 

واژه های  ( ارغوان ) واژه های  (سمن و نرگس و  شقایق ) را به ذهن می آورد که مراعات النظیر می گویند.

ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند / تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری 

واژه های ابر و باد و مه وخورشید و فلک همه در یک دایره معنایی قرار دارند .

------------------------------------------------------------------------------------------------------

جان بخشی به اشیاء یا تشخیص : نسبت دادن اعمال و رفتار انسان را به غیر انسان را تشخیص می گویند.

مانند : 

کوه و دریا و درختان همه در تسبیح اند / نه همه مستمعی فهم کند این اسرار 

در این بیت نیایش کردن با خداوند که عمل انسانی است به کوه ودریا و درختان نسبت داده شده است.

برخاست صدا از در و دیوار  ولی ما / با این همه فریاد فرو خورده نشستیم 

دراین بیت که برخاستن صدا که از اعمال انسانی است به در و دیوار نسبت داده است.

گاهی آرایه تشخیص به صورت یک مضاف و مضاف الیه می آید مانند : 

دست عشق از دامن دل دور باد ! / می توان آیا به دل دستور داد ؟ 

دست عشق  آرایه تشخیص است چون که دست ویژگی انسان به عشق نسبت داده شده است یعنی به عشق جان داده است . 

گاهی بعد از ( ای ) حرف ندا ، غیر انسانی قرار می گیرد که اغلب آرایه تشخیص به وجود  می آید چون با غیر انسانی در حال حرف زدن هستیم مانند : 

ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست ؟  / منزل آن مه عاشق کش عیار کجاست؟

----------------------------------------------------------------------------------------------------

 پرسش انکاری : جهت تاکید در معنی و مفهوم است که در اصل این یک جمله خبری است . 

مانند :

فضل خدا را که تواند شمار کرد ؟  / یا کیست آن که شگر یکی از هزار کرد ؟ 

یعنی حتما هیچ کس نمی تواند خدا را شکر کند یا اینکه نعمت های او را بشمارد که هر دو مصرع به صورت پرسش انکاری آمده است با علامت سوال . 

مانند : 

پیاده ندیدی که جنگ آورد  /  سر سرکشان  زیر سنگ آورد ؟ 

یعنی حتما  دیدی که پیاده جنگ می کنند و سر سرکشان را به زیر سنگ می آورد .

--------------------------------------------------------------------------------------------------