نکات دستوری و درک مطلب ستایش تا درس 3
ستایش : به نام خدایی که جان آفرید
1 - در بیت :
خداوند بخشنده ی دستگیر
کریم خطابخش پوزش پذیر
الف : واژه های مترادف را در هم بنویسید .
ب : میان خطابخش و بخشنده ، چه آرایه ای وجود دارد ؟
ج : بن و نوع آنها را در بیت مشخص کنید .
2 – در بیت :
پرستار امرش همه چیز وکس
بنی آدم و مرغ و مور و مگس
الف : پرستار یعنی چه ؟
ب : منظور از بنی آدم و مرغ و مور و مگس ، چیست ؟
ج : مرغ یعنی چه ؟
د : در جمله ی دوم ، گروه نهادی را مشخص کنید .
3 – در بیت :
یکی را به سر ، برنهد تاج بخت
یکی را به خاک اندر آرد ز تخت
الف : منظور از تاج بخت چیست ؟
ب : به خاک اندر آرد ز تخت ، یعنی چه ؟
ج : عبارت « یکی را به سر » در معنی ، تبدیل به
............ می شود .
د : تاج و خاک ، هریک نماد چه هستند ؟
4 – در بیت :
گلستان کند آتشی بر خلیل
گروهی بر آتش برد ز آب نیل
الف : دو مصراع از نظر مفهوم ، چه تفاوتی با هم دارند ؟
ب : منظور از خلیل کیست ؟
ج : چرا فعل جمله ها حال است ؟ ( با وجود این که هر دو
اتفاق در زمان گذشته اتفاق افتاده است ؟
د : سه گروه متممی مشخص کنید .
5 – در بیت :
به درگاه لطف و بزرگیش بر
بزرگان نهاده بزرگی ز سر
الف : تفاوت گروه متممی در مصراع اول ، با سایر متمم ها
چیست ؟
ب : گروه مفعولی را مشخص کنید .
ج : چه تغییری در فعل ایجاد شده است ؟
د : نهاده بزرگی ز سر ، یعنی چه ؟
6 – در بیت :
جهان متفق بر الهیتش
فرو مانده از کنه ماهیتش
الف : منظور از جهان ، چیست ؟
ب متفق یعنی چه ؟
ج : مرجع ضمیر « ش » را مشخص بنویسید .
د : فرو مانده ، یعنی چه ؟
ذ : کنه ماهیت ، یعنی چه ؟
7 – در مصراع « بصر منتهای جمالش نیافت »
الف : منظور از بصر چیست ؟
ب : منظور از جمال چیست ؟
ج : نیافت ، یعنی چه ؟
8 – در مصراع : « تأمل در آیینه ی دل کنی »
منظور از آیینه چیست ؟
9 – در بیت :
محال است سعدی که راه صفا
توان رفت جز بر پی مصطفی
الف : منادا را مشخص کنید .
ب : نقش محال را بنویسید .
ج : راه صفا ، چه نوع ترکیبی است ؟
د : در جمله سوم ، فعل را مشخص کنید و بگویید تفاوت آن با
سایر فعل ها ، چیست ؟
ذ : منظور از مصطفی ، کیست ؟
شعر آغازین فصل1
1 - در بیت :
چشم دل باز کن که جان بینی
آنچه نادیدنی است ، آن بینی
الف : نهاد جمله ی اول را بنویسید .
ب : گروه مفعولی جمله ی اول کدام است ؟
ج : نقش نادیدنی را بنویسید .
د : نقش آن را بنویسید .
ذ - نقش آنچه ، را بنویسید .
ر : در مصراع دوم ، چه تضاد معنایی وجود دارد ؟
ز : این بیت از کیست ؟
ژ : یک بن ماضی و یک بن مضارع در جمله مشخص کنید .
س : دربااره ی تشخیص موجود در بیت ، توضیح دهید .
درس 2 : پیش از اینها
1 – در بیت :
پيش از اين ها فکر می کردم خدا
خانه ای دارد میان ابر ها
الف : نقش های خواسته شده را ، بنویسید .
نهاد هر دو جمله :
مفعول جمله ی دوم :
2 - مثل قصر پادشاه قصه ها
خشتی از الماس و خشتی از طلا
الف : گروه های متممی را مشخص کنید .
ب : فعل جمله چیست ؟
ج : گروه مفعولی ، کدام است ؟
3 - پايه های برجش از عاج و بلور
بر سر تختی نشسته با غرور
الف : گروه نهادی را در مصراع اول مشخص کنید .
ب : دو نقش متفاوت « از عاج و بلور » را بنویسید .
ج : شکل کامل فعل را در مصراع دوم بنویسید .
د : گروه های متممی را در مصراع دوم مشخص کنید .
ذ : نهاد در مصراع دوم چیست ؟
4 - ماه برق کوچکی از از تاج او
هر ستاره پولکی از تاج او
الف : چرا شاعر از میان پدیده های طبیعی ، ماه را انتخاب
کرده است ؟
ب : فعل جمله ی دوم چیست ؟
ج : چرا شاعر از میان پدیده های طبیعی ، ستاره را انتخاب
کرده است ؟
5 - رعد و برق شب طنين خنده اش
سيل و طوفان نعره ی توفنده اش
الف : چرا شاعر از میان پدیده های طبیعی ، رعد و برق را
انتخاب کرده است ؟
ب : فعل جمله ی اول چیست ؟
ج : چرا شاعر از میان پدیده های طبیعی ، سیل و طوفان را
انتخاب کرده است ؟
د : نعره ی توفنده ، یعنی چه ؟
ذ : مرجع ضمیر « ــَـش » در خنده اش ، چیست ؟
6 - هيچ کس از جای او آگاه نيست
هيچ کس را در حضورش راه نيست
الف : گروه مسندی را در جمله ی اول مشخص کنید .
ب : یک صفت مبهم در بیت بیابید و موصوف آن را مشخص
کنید .
7 - آن خدا ، بی رحم بود و خشمگين
خانه اش در آسمان ،دور از زمين
الف : گروه های نهادی را در بیت ، مشخص کنید .
ب : گروه های مسندی را در بیت ، مشخص کنید .
8 - بود ، امّا در ميان ما نبود
مهربان و ساده و زيبا نبود
الف : تفاوت نوع فعل جمله ی اول و دوم را بنویسید .
ب : گروه های نهادی را در هر جمله مشخص کنید .
ج : گروه های مسندی را در هر جمله بنویسید .
9 - در دل او دوستی ، جايی نداشت
مهربانی هيچ معنايی نداشت
الف : یک صفت و نوع آن را بنویسید و موصوف آن را
مشخص کنید .
ب : مصراع دوم یعنی چه ؟
ج : مفعول جمله ی اول را مشخص کنید .
10 - هر چه می پرسيدم از خود از خدا
از زمين از آسمان از ابر ها
الف : از در بیت ، به چه معناست ؟
ب : چند گروه متممی در بیت هست ؟
11 - زود می گفتند اين کار خداست
پرس و جو از کار او کاری خطاست
الف : آیا خدا و خطا می توانند جناس باشند ؟ چرا ؟
ب : نهاد جمله ی اول ، چیست ؟
ج : این در مصراع اول ، چه نقشی دارند ؟
د : نقش « کار » ها را در هر دو مصراع مشخص کنید .
ذ : مصراع دوم ، بیانگر چه اعتقادی است ؟
12 - نيّت من در نماز ودر دعا
ترس بود و وحشت از خشم خدا
الف : مفهوم شعر با کدام اصل در عبادت هم خوانی ندارد ؟
ب : نقش دستوری ترس را بنویسید .
13 – پیش از اینها خاطرم دلگیر بود
از خدا در ذهنم این تصویر بود
الف : شاعر از خدا چه تصویری در ذهن داشت ؟
ب : نهاد را در مصراع دوم ، مشخص کنید .
14 - تا که يک شب دست در دست پدر
راه افتادم به قصد يک سفر
الف : معنی دست در دست را بنویسید .
ب : گروه نهادی را مشخص کنید .
ج : گروه های متممی را مشخص کنید .
15 - در ميان راه در يک روستا
خانه ای ديديم خوب و آشنا
الف : منظور از این خانه چیست ؟
ب : گروه مفعولی را مشخص کنید .
16 - زود پرسيدم پدر، اينجا کجاست؟
گفت: اينجا خانه ي خوب خداست
الف : نهاد جمله ی اول چیست ؟
ب : جمله های مصراع اول را مشخص کنید .
ج : مفعول گفت را مشخص کنید .
د : مفعول پرسیدم را مشخص کنید .
ذ : در جمله ی پایانی ، گروه های اسمی را مشخص کنید و
نقش آنها را بنویسید .
17 – گفت : اينجا مي شود يک لحظه ماند
گوشه ای خلوت ، نمازی ساده خواند
الف : مفعول گفت را مشخص کنید .
ب : نمازی ساده ، چه نوع ترکیبی است ؟
ج : گوشه ای خلوت ، چه نوع ترکیبی است ؟
د : مفعول خواند را مشخص کنید .
ذ : منظور از « اینجا » ، کجاست ؟
18 - با وضويی دست ورويی، تازه کرد
با دل خود گفت و گویی، تازه کرد
الف : گروه های متممی را مشخخص کنید .
ب : گروه های مفعولی را مشخص کنید .
ج : یک گروه اسمی مشخص کنید و نوع وابسته ی پسین
آن را تعیین کنید .
د : تفاوت « دست و رویی » و « گفت و گویی را از نظر
ساختمان واژه بیان کنید .
19 - گفتمش : پس آن خدای خشمگين
خانه اش اينجاست ؟اينجا در زمين؟
الف : نوع « ش » را در « گفتمش » مشخص کنید .
ب : تعداد جمله های بیت را مشخص کنید .
20- گفت : آری خانه ی او بی رياست
فرش هايش از گليم و بورياست
الف : مصراع اول چند جمله است ؟
ب : منظور از او کیست ؟
ج : بوریا یعنی چه ؟
د : مرجع ضمیر ش در فرش هایش چیست ؟
ذ : نهاد فعل گفت ، چیست ؟
21 - مهربان و ساده و بی کينه است
مثل نوری در دل آيينه است
الف : در مصراع اول و دوم نهاد را مشخص کنید .
ب : گروه های متممی را مشخص کنید .
ج : گروه های مسندی را در بیت مشخص کنید .
22 - عادت او نيست خشم و دشمنی
نام او نور و نشانش روشنی
الف : مرجع ضمیر او چیست ؟
ب : مرجع ضمیر ش در نشانش چیست ؟
ج : منظور از این که نام اونور است ، چیست ؟
23 - تازه فهميدم، خدايم اين خداست
اين خداي مهربان و آشناست
الف : در جمله ی دوم ، نهاد و مسند را مشخص کنید .
ب : در مصراع دوم ، وابسته های پیشین و پسین را
مشخص کنید و نوع آنها بنویسید .
ج : مفعول فهمیدم را مشخص کنید .
24 - دوستی از من به من نزديک تر
از رگ گردن به من نزديک تر
الف : مصراع دوم یادآور کدام آیه ی شریفه است ؟
ب : مسند را در مصراع دوم مشخص کنید .
ج : منظور از دوست کیست ؟
25 - می توانم بعد از اين با اين خدا
دوست باشم دوست ، پاک و بی ريا
الف : گروه های متممی را مشخص کنید .
ب : بن فعل می توانم و نوع آن را مشخص کنید .
حکایت : به خدا چه بگویم ؟
1 – در عبارت « مرد گفت : خداوندش را بگوی که گرگ
ببرد . »
الف : خداوندش یعنی چه ؟
ب : مرجع ضمیر ش در خداوندش چیست ؟
درس دوم : خوب جهان را ببین !
1 – مفرد دلایل را بنویسید .
2 – مفرد اسرار را بنویسید .
3 – در عبارت :
« روشنی روز که همه چیز را می گشاید ، چشمانشان
را می بندد . »
الف : در این عبارت ، درباره ی چه موجودی صحبت شده
است ؟
ب : با توجه به دو فعل متن ، چه آرایه هایی به کار رفته
است ؟
4 – در عبارت :
پس او در روز پلک ها را بر سیاهی دیده ها می اندازد
و شب را چونان چراغی بر می گزیند .
الف : درباره آرایه ی عبارت ، توضیح دهید .
ب : در این عبارت ، درباره ی چه موجودی صحبت شده است ؟
5 – عبارت :
در حالی که فرزندانشان به آنها چسبیده اند پرواز
می کنند .
چه موجودی را معرفی می کند ؟
6 – با توجه به عبارت :
دو دندان پیشین دارد که گیاهان را می چیند و دو پای
داس مانند که اشیا را بر می دارد .
الف : آرایه ی عبارت را شرح دهید .
ب : در این عبارت ، درباره ی چه موجودی صحبت شده
است ؟
7 – کشاورزان از ........... می ترسند و قدرت دفع آنها
را ندارند .
8 – با توجه به عبارت :
نیرومندانه وارد کشتزار می شوند و آنچه میل دارند ،
می خورند .
الف : این عبارت ، توصیف چه موجودی است ؟
ب : ساختمان واژه ی کشتزار ، از چه قسمت هایی
تشکیل شده است ؟
9 – عبارت :
دم کشیده اش که چونان چتری گشوده است ...
الف : این عبارت ، توصیف چه موجودی است ؟
ب : چه آرایه ای در عبارت به کار رفته است ؟
10 - عبارت :
گویی بادبان کشتی است که ناخدا آن را برافراشته
است .
الف : این عبارت ، توصیف چه موجودی است ؟
ب : چه آرایه ای در عبارت به کار رفته است ؟
11 – پرهای .............. چونان برگ خزان دیده ،
می ریزد و دوباره می روید ...
صورتگر ماهر
1 – در مصراع :
از کجا گردد پدیدار این همه نقش و نگار
الف : منظور از نقش و نگار چیست ؟
ب : نوع وابسته های پیشین را در « این همه نقش و
نگار » بنویسید .
2 – در مصراع :
راستی را کس نمی داند که در فصل بهار
راستی را ، یعنی :
3 – در مصراع :
چون برآید این همه گل های نغز کامکار
الف : چون ، یعنی :
ب : برآید ، یعنی :
ج : در گروه اسمی « این همه گل های نغز کامکار »
هسته ، وابسته و نوع آنها را مشخص کنید .
4 – تماثیل ج .......
5 – تصاویر ج .......
7 – عبارت :
چون نپرسی کاین تماثیل از کجا آمد پدید ؟
چه نوع جمله ای است ؟ کاملا توضیح دهید .
8 - عبارت :
چون نجویی کاین تصاویر از کجا شد آشکار ؟
چه نوع جمله ای است ؟ کاملا توضیح دهید .
9 – در بیت :
کیست آن صورتگر ماهر که بی تقلید غیر
این همه صورت برد بر صفحه ی هستی به کار ؟
الف : منظور از صورتگر ماهر کیست ؟
ب : ارکان تشبیه را در بیت مشخص کنید .
ج : منظور از « این همه صورت » چیست ؟
درس سوم : ارمغان ایران
1 - با توجه به عبارت :
ناچار گردیده است که در برابر بزرگی و والایی این دو ،
سر فرود آورد و زبان به ستایش بگشاید .
الف : منظور از این دو ، چیست ؟
ب : منظور از ، سر فرود آورد ، چیست ؟
2 – در عبارت : « این خاستگاه بخردان و دانایان » ،
منظور از خاستگاه ، کجاست ؟
3 – منظور از این عبارت ، کجاست ؟
این کشور مردان گرد ، یلان پردل ، دلیران و شیران ،
پهلوانانی نامدار ...
4 – با توجه به عبارت :
تو ایران را دوست می داری ؛ لیک دوست داشتن
بسنده نیست ؛
الف : چرا نویسنده ، دوست داشتن ایران را بسنده
نمی داند ؟
ب : بسنده ، یعنی چه ؟
5 – با توجه به عبارت زیر در درس ارمغان ایران ، به
پرسش ها پاسخ دهید .
این باری است که بر دوش تو نهاده شده است ؛ باری به
گرانی دماوند که هر پشت را خرد می کند ...
الف : نویسنده چه چیزی را باری گران می داند ؟
ب : گران ، یعنی چه ؟
ج : نویسنده معتقد است چه کسی از عهده ی حمل این
بار ، برمی آید ؟
د : ارکان تشبیه را بنویسید .
6 – در عبارت : « دل بدان خواهد باخت . »
بدان یعنی چه ؟
7 – در عبارت :
پروردگار پاک را سپاس بگزار .
بگذار یعنی چه ؟
حکایت : همدلی
1 – واحد شمارش تیر چیست ؟
2 – چوبه چیست ؟
3 – در عبارت :
زورآزمایان از شکست آن درماندند .
منظور از زورآزمایان ، چه کسانی است ؟
4 – منظور فرمانروا از بیان این عبارت چه بود ؟
ای فرزندان ، حال شما نیز در زندگی ، این چنین
است .
