دانش ادبی و زبانی درس سوم فارسی نهم

پرسش انکاری

دوستان عزیزم همانگونه که در سال های فبل خواندیم یکی از انواع جمله از نظر پیام و محتوا جمله پرسشی است امّا گاهی هدف از پرسش آگاهی از موضوعی که در مورد آن اطلاعی نداریم نیست بلکه هدف رد و انکار یا تأیید و قبول یک امر می باشد به زبان دیگر اینکه خود سؤال کننده جواب را می داند فقط می خواهد در قالب پرسش موضوعی را رد یا تأیید کند و بر تأثیر سخن بیفزاید.

گاهی شاعر یا نویسنده پرسشی را مطرح می‌کند امّا به دنبال پاسخ نیست بلکه می‌خواهد جواب منفی را بیان یا تأکید کند به این شیوه سخن پرسش انکاری می‌گویند؛

مثال1:

من کی این حرف را زدم؟ یعنی من این حرف را نزده‌ام

مثال2:

چو بفروختی از که خواهی خرید؟ یعنی نمی‌توانی بخری.  

مثال3: سیاه زنگی هرگز شود سفید به آب؟ / سپید رومی هرگز شود سیاه به دود؟

یعنی هیچ گاه سیاهی زنگ با آب سفید نمی شود و سفیدی روم با دود سیاه نمی شود.

مثال 4: شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین حایل
کجا دانند حالِ ما سبکباران ساحل‌ها؟

مقصود شاعر این بوده که حال ما را سبکباران ساحل‌ها به هیچ وجه نمی‌فهمند

می توان پرسش را علاوه بر پرسش عادی به دو دسته تقسیم کرد البته پرسش انواع گوناگون دیگری هم دارد که در مجال بحث ما نیست.

الف-پرسش انکاری(استفهام انکاری)

ب-پرسش تأکیدی(استفهام تأکیدی)

الف-در این نوع پرسش همان طور که در بالا نیز گفته شد هدف از پرسش رد و انکار یک امر است.مثال:چه کسی گفته که بدون زحمت می توان موفّق شد؟(نمی توان موفقّ شد)،چه کسی می تواند از عهده شکر نعمت های خدا برآید؟(هیچ کس نمی تواتد)

نکته:اکثر پرسش های انکاری با فعل مثبت می آیند.اگر در مثال های بال دقّت کنید خواهید دید که فعل هر دو جمله مثبت است ولی جواب منفی است.

ب-در این نوع جمله هدف تأیید و قبول یک امر می باشد.مثال:مگر نگفتم خوب درس بخوانید؟(حتماً گفتم)،خیال می کنی من منظور تو را نفهمیدم؟(حتماً فهمیدم)

نکته:اکثر پرسش های تأکیدی با فعل منفی می آیند ولی جواب آن ها بلی و حتماً و از این دست جواب هاست.اگر در مثال های بالا توجّه نمایید خواهید دید که فعل هر دو مثال منفی است.