نکات دستوری و درک مطلب ستایش تا درس 3

 

نکات دستوری و درک مطلب ستایش تا درس 3

 

ستایش : به نام خدایی که جان آفرید

 

1 - در بیت :

 

خداوند بخشنده ی دستگیر

 

کریم خطابخش پوزش پذیر

 

الف : واژه های مترادف را در هم بنویسید .

 

ب : میان خطابخش و بخشنده ، چه آرایه ای وجود دارد ؟

 

ج : بن و نوع آنها را در بیت مشخص کنید .

 

 

2 – در بیت :

 

       پرستار امرش همه چیز وکس 

 

       بنی آدم و مرغ و مور و مگس

 

الف : پرستار یعنی چه ؟

 

ب : منظور از بنی آدم و مرغ و مور و مگس ، چیست ؟

 

ج : مرغ یعنی چه ؟

 

د : در جمله ی دوم ، گروه نهادی را مشخص کنید .

 

 

3 – در بیت :

 

      یکی را به سر ، برنهد تاج بخت

 

      یکی را به خاک اندر آرد ز تخت

 

الف : منظور از تاج بخت چیست ؟

 

ب : به خاک اندر آرد ز تخت ، یعنی چه ؟

 

ج : عبارت « یکی را به سر » در معنی  ، تبدیل به  

 

      ............   می شود .

 

د : تاج و خاک ، هریک نماد چه هستند ؟

 

 

4 – در بیت :

 

      گلستان کند آتشی بر خلیل

 

      گروهی بر آتش برد ز آب نیل

 

الف : دو مصراع از نظر مفهوم ، چه تفاوتی با هم دارند ؟

 

ب : منظور از خلیل کیست ؟

 

ج : چرا فعل جمله ها حال است ؟ ( با وجود این که هر دو

 

       اتفاق در زمان گذشته اتفاق افتاده است ؟

 

د : سه گروه متممی مشخص کنید .

 

 

5 – در بیت :

 

      به درگاه لطف و بزرگیش بر

 

      بزرگان نهاده بزرگی ز سر

 

الف : تفاوت گروه متممی در مصراع اول ، با سایر متمم ها

 

        چیست ؟

 

ب : گروه مفعولی را مشخص کنید .

 

ج : چه تغییری در فعل ایجاد شده است ؟

 

د : نهاده بزرگی ز سر ، یعنی چه ؟

 

 

6 – در بیت :

 

      جهان متفق بر الهیتش

 

      فرو مانده از کنه ماهیتش

 

الف : منظور از جهان ، چیست ؟

 

ب متفق یعنی چه ؟

 

ج : مرجع ضمیر « ش » را مشخص بنویسید .

 

د : فرو مانده ، یعنی چه ؟

 

ذ : کنه ماهیت ، یعنی چه ؟

 

 

7 – در مصراع « بصر منتهای جمالش نیافت »

 

الف : منظور از بصر چیست ؟

 

ب : منظور از جمال چیست ؟

 

ج : نیافت ، یعنی چه ؟

 

 

8 – در مصراع : « تأمل در آیینه ی دل کنی »

 

     منظور از آیینه چیست ؟

 

 

9 – در بیت :

 

      محال است سعدی که راه صفا

 

      توان رفت جز بر پی مصطفی

 

الف : منادا را مشخص کنید .

 

ب : نقش محال را بنویسید .

 

ج : راه صفا ، چه نوع ترکیبی است ؟

 

د : در جمله سوم ، فعل را مشخص کنید و بگویید تفاوت آن با

 

      سایر فعل ها ، چیست ؟

 

ذ : منظور از مصطفی ، کیست ؟

 

 

شعر آغازین فصل1

 

1 - در بیت :

    چشم دل باز کن که جان بینی

 

    آنچه نادیدنی است ، آن بینی

 

الف : نهاد جمله ی اول را بنویسید .

 

ب : گروه مفعولی جمله ی اول کدام است ؟

 

ج : نقش نادیدنی را بنویسید .

 

د : نقش آن را بنویسید .

 

ذ - نقش آنچه ، را بنویسید .  

 

ر : در مصراع دوم ، چه تضاد معنایی وجود دارد ؟

 

ز : این بیت از کیست ؟

 

ژ : یک بن ماضی و یک بن مضارع در جمله مشخص کنید .

 

س : دربااره ی تشخیص موجود در بیت ، توضیح دهید .

 

 

درس 2 : پیش از اینها

 

1 – در بیت :

      پيش از اين ها فکر می کردم خدا

 

      خانه ای دارد میان ابر ها

 

الف : نقش های خواسته شده را ، بنویسید .

 

       نهاد هر دو جمله :

 

       مفعول جمله ی دوم :

 

2 - مثل قصر پادشاه قصه ها

 

     خشتی از الماس و خشتی از طلا

 

الف : گروه های متممی را مشخص کنید .

 

ب : فعل جمله چیست ؟

 

ج : گروه مفعولی ، کدام است ؟

 

 

3 - پايه های برجش از عاج و بلور

 

     بر سر تختی نشسته با غرور

 

الف : گروه نهادی  را در مصراع اول مشخص کنید .

 

ب : دو نقش متفاوت « از عاج و بلور » را بنویسید .

 

ج : شکل کامل فعل را در مصراع دوم بنویسید .

 

د : گروه های متممی را در مصراع دوم مشخص کنید .

 

ذ : نهاد در مصراع دوم چیست ؟

 

 

4 - ماه برق کوچکی از از تاج او

 

     هر ستاره پولکی از تاج او

 

الف : چرا شاعر از میان پدیده های طبیعی ، ماه را انتخاب

   

        کرده است ؟

 

ب : فعل جمله ی دوم چیست ؟

 

ج : چرا شاعر از میان پدیده های طبیعی ، ستاره  را انتخاب

 

     کرده است ؟

 

 

5 - رعد و برق شب طنين خنده اش

 

     سيل و طوفان نعره ی توفنده اش

 

الف : چرا شاعر از میان پدیده های طبیعی ، رعد و برق را

 

        انتخاب کرده است ؟

 

ب : فعل جمله ی اول چیست ؟

 

ج : چرا شاعر از میان پدیده های طبیعی ، سیل و طوفان  را

 

     انتخاب کرده است ؟

 

د : نعره ی توفنده ، یعنی چه ؟

 

ذ : مرجع ضمیر « ــَـش » در خنده اش ، چیست ؟

 

 

6 - هيچ کس از جای او آگاه نيست

 

هيچ کس را در حضورش راه نيست

 

الف : گروه مسندی را در جمله ی اول مشخص کنید .

 

ب : یک صفت مبهم در بیت بیابید و موصوف آن را مشخص

     

       کنید .

 

 

7 - آن خدا ، بی رحم بود و خشمگين

 

      خانه اش در آسمان ،دور از زمين

 

الف : گروه های نهادی را در بیت ، مشخص کنید  .

 

ب : گروه های مسندی را در بیت ، مشخص کنید .

 

 

8 - بود ، امّا در ميان ما نبود

 

     مهربان و ساده و زيبا نبود

 

الف : تفاوت نوع فعل جمله ی اول و دوم را بنویسید .

 

ب : گروه های نهادی را در هر جمله مشخص کنید .

 

ج : گروه های مسندی را در هر جمله بنویسید .

 

 

9 - در دل او دوستی ، جايی نداشت

 

     مهربانی هيچ معنايی نداشت

 

الف : یک صفت و نوع آن را بنویسید و موصوف آن را

 

         مشخص کنید .

 

ب : مصراع دوم یعنی چه ؟

 

ج : مفعول جمله ی اول را مشخص کنید .

 

 

10 - هر چه می پرسيدم از خود از خدا

 

       از زمين از آسمان از ابر ها

 

الف : از در بیت ، به چه معناست ؟

 

ب : چند گروه متممی در بیت هست ؟

 

 

11 - زود می گفتند اين کار خداست

 

       پرس و جو از کار او کاری خطاست

 

الف : آیا خدا و خطا می توانند جناس باشند ؟ چرا ؟

 

ب : نهاد جمله ی اول ، چیست ؟

 

ج : این در مصراع اول ، چه نقشی دارند ؟

 

د : نقش « کار » ها را در هر دو مصراع مشخص کنید .

 

ذ : مصراع دوم ، بیانگر چه اعتقادی است ؟

 

 

12 - نيّت من در نماز ودر دعا

 

       ترس بود و وحشت از خشم خدا

 

الف : مفهوم شعر با کدام اصل در عبادت هم خوانی ندارد ؟

 

ب : نقش دستوری ترس را بنویسید .

 

 

13 – پیش از اینها خاطرم دلگیر بود

 

        از خدا در ذهنم این تصویر بود

 

الف : شاعر از خدا چه تصویری در ذهن داشت ؟

 

ب : نهاد را در مصراع دوم ، مشخص کنید .

 

 

14 - تا که يک شب دست در دست پدر

 

       راه افتادم به قصد يک سفر

 

الف : معنی دست در دست را بنویسید .

 

ب : گروه نهادی را مشخص کنید .

 

ج : گروه های متممی را مشخص کنید .

 

 

15 - در ميان راه در يک روستا

 

       خانه ای ديديم خوب و آشنا

 

الف : منظور از این خانه چیست ؟

 

ب : گروه مفعولی را مشخص کنید .

 

 

16 - زود پرسيدم  پدر، اينجا کجاست؟

 

        گفت: اينجا خانه ي خوب خداست

 

الف : نهاد جمله ی اول چیست ؟

 

ب : جمله های مصراع اول را مشخص کنید .

 

ج : مفعول گفت را مشخص کنید .

 

د : مفعول پرسیدم را مشخص کنید .

 

ذ : در جمله ی پایانی ، گروه های اسمی را مشخص کنید و

 

      نقش آنها را بنویسید .

 

 

17 – گفت : اينجا مي شود يک لحظه ماند

 

        گوشه ای خلوت ، نمازی ساده خواند

 

الف : مفعول گفت را مشخص کنید .

 

ب : نمازی ساده ، چه نوع ترکیبی است ؟

 

ج : گوشه ای خلوت ، چه نوع ترکیبی است ؟

 

د : مفعول خواند را مشخص کنید .

 

ذ : منظور از « اینجا » ، کجاست ؟

 

 

18 - با وضويی دست ورويی، تازه کرد

 

        با دل خود گفت و گویی، تازه کرد

 

الف : گروه های متممی را مشخخص کنید .

 

ب : گروه های مفعولی را مشخص کنید .

 

ج : یک گروه اسمی مشخص کنید و نوع وابسته ی پسین

 

       آن را تعیین کنید .

 

د : تفاوت « دست و رویی » و « گفت و گویی را از نظر

 

      ساختمان واژه بیان کنید .

 

 

19 - گفتمش : پس آن خدای خشمگين

 

       خانه اش اينجاست ؟اينجا در زمين؟

 

الف : نوع « ش » را در « گفتمش » مشخص کنید .

 

ب : تعداد جمله های بیت را مشخص کنید .

 

 

20- گفت : آری خانه ی او بی رياست

 

        فرش هايش از گليم و بورياست

 

الف : مصراع اول چند جمله است ؟

 

ب : منظور از او کیست ؟

 

ج : بوریا یعنی چه ؟

 

د : مرجع ضمیر ش در فرش هایش چیست ؟

 

ذ : نهاد فعل گفت ، چیست ؟

 

 

21 - مهربان و ساده و بی کينه است

 

        مثل نوری در دل آيينه است

 

الف : در مصراع اول و دوم نهاد را مشخص کنید .

 

ب : گروه های متممی را مشخص کنید .

 

ج : گروه های مسندی را در بیت مشخص کنید .

 

 

22 - عادت او نيست خشم و دشمنی

 

        نام او نور و نشانش روشنی

 

الف : مرجع ضمیر او چیست ؟

 

ب : مرجع ضمیر ش در نشانش چیست ؟

 

ج : منظور از این که نام اونور است ، چیست ؟

 

 

23 - تازه فهميدم، خدايم اين خداست

 

       اين خداي مهربان و آشناست

 

الف : در جمله ی دوم ، نهاد و مسند را مشخص کنید .

 

ب : در مصراع دوم ، وابسته های پیشین و پسین را

 

      مشخص کنید و نوع آنها بنویسید .

 

ج : مفعول فهمیدم را مشخص کنید .

 

 

24 - دوستی از من به من نزديک تر

 

        از رگ گردن به من نزديک تر

 

الف : مصراع دوم یادآور کدام آیه ی شریفه است ؟

 

ب : مسند را در مصراع دوم مشخص کنید .

 

ج : منظور از دوست کیست ؟

 

 

25 - می توانم بعد از اين با اين خدا

 

        دوست باشم دوست ، پاک و بی ريا

 

الف : گروه های متممی را مشخص کنید .

 

ب : بن فعل می توانم و نوع آن را مشخص کنید .

 

 

 

حکایت : به خدا چه بگویم ؟

 

1 – در عبارت « مرد گفت : خداوندش را بگوی که گرگ

 

      ببرد . »

 

الف : خداوندش یعنی چه ؟

 

ب : مرجع ضمیر ش در خداوندش چیست ؟

 

 

 

درس دوم : خوب جهان را ببین !         

 

1 – مفرد دلایل را بنویسید .

 

2 – مفرد اسرار را بنویسید .

 

3 – در عبارت :

 

      « روشنی روز که همه چیز را می گشاید ، چشمانشان

 

           را می بندد . »

 

الف : در این عبارت ، درباره ی چه موجودی صحبت شده

 

         است ؟

 

ب : با توجه به دو فعل متن ، چه آرایه هایی به کار رفته

 

       است ؟

 

 

4 – در عبارت :

 

      پس او در روز پلک ها را بر سیاهی دیده ها می اندازد

 

     و شب را چونان چراغی بر می گزیند .

 

الف : درباره آرایه ی عبارت ، توضیح دهید .

 

 

ب : در این عبارت ، درباره ی چه موجودی صحبت شده است ؟  

 

 

5 – عبارت :

 

      در حالی که فرزندانشان به آنها چسبیده اند پرواز

 

      می کنند .  

  

چه موجودی را معرفی می کند ؟

 

 

6 – با توجه به عبارت :

 

      دو دندان پیشین دارد که گیاهان را می چیند و دو پای

 

      داس مانند که اشیا را بر می دارد .

 

الف : آرایه ی عبارت را شرح دهید .

 

ب : در این عبارت ، درباره ی چه موجودی صحبت شده

 

      است ؟

 

 

7 – کشاورزان از  ...........   می ترسند و قدرت دفع آنها

 

      را ندارند .

 

8 – با توجه به عبارت :

 

      نیرومندانه وارد کشتزار می شوند و آنچه میل دارند ،

 

      می خورند .

 

الف : این عبارت ، توصیف چه موجودی است ؟

 

ب : ساختمان واژه ی کشتزار ، از چه قسمت هایی

 

       تشکیل شده است ؟

 

 

9 – عبارت :

 

       دم کشیده اش که چونان چتری گشوده است ...

 

الف : این عبارت ، توصیف چه موجودی است ؟

 

ب : چه آرایه ای در عبارت به کار رفته است ؟

 

 

10 - عبارت :

 

       گویی بادبان کشتی است که ناخدا آن را برافراشته

 

       است .       

 

الف : این عبارت ، توصیف چه موجودی است ؟

 

ب : چه آرایه ای در عبارت به کار رفته است ؟

 

 

11 – پرهای   ..............   چونان برگ خزان دیده ،

 

       می ریزد و دوباره می روید ...

 

 

    صورتگر ماهر

 

1 – در مصراع :

 

     از کجا گردد پدیدار این همه نقش و نگار

 

الف : منظور از نقش و نگار چیست ؟

 

ب : نوع وابسته های پیشین را در « این همه نقش و

 

       نگار » بنویسید .

 

 

2 – در مصراع :

 

     راستی را کس نمی داند که در فصل بهار

 

راستی را ، یعنی :

 

3 – در مصراع :

 

     چون برآید این همه گل های نغز کامکار

 

الف : چون ، یعنی :

 

ب : برآید ، یعنی :

 

 

ج : در گروه اسمی « این همه گل های نغز کامکار »

 

       هسته ، وابسته و نوع آنها را مشخص کنید .

 

4 – تماثیل ج  .......

 

5 – تصاویر ج  .......

 

7 – عبارت :

 

     چون نپرسی کاین تماثیل از کجا آمد پدید ؟

 

چه نوع جمله ای است ؟ کاملا توضیح دهید .

 

 

8 - عبارت :

 

     چون نجویی کاین تصاویر از کجا شد آشکار ؟

 

چه نوع جمله ای است ؟ کاملا توضیح دهید .

 

 

9 – در بیت :

 

      کیست آن صورتگر ماهر که بی تقلید غیر

 

     این همه صورت برد بر صفحه ی هستی به کار ؟

 

الف : منظور از صورتگر ماهر کیست ؟

 

ب : ارکان تشبیه را در بیت مشخص کنید .

 

ج : منظور از « این همه صورت » چیست ؟

 

 

درس سوم : ارمغان ایران

 

1 - با توجه به عبارت :

 

     ناچار گردیده است که در برابر بزرگی و والایی این دو ،

 

     سر فرود آورد و زبان به ستایش بگشاید .

 

الف : منظور از این دو ، چیست ؟

 

ب : منظور از ، سر فرود آورد ، چیست ؟

 

 

2 – در عبارت : « این خاستگاه بخردان و دانایان » ،

 

      منظور از خاستگاه ، کجاست ؟

 

 

 

3 – منظور از این عبارت ، کجاست ؟

 

     این کشور مردان گرد ، یلان پردل ، دلیران و شیران ،

 

      پهلوانانی نامدار ...

 

 

4 – با توجه به عبارت :

 

      تو ایران را دوست می داری ؛ لیک دوست داشتن

 

       بسنده نیست ؛

 

الف : چرا نویسنده ، دوست داشتن ایران را بسنده

 

         نمی داند ؟

 

ب : بسنده ، یعنی چه ؟

 

 

5 – با توجه به عبارت زیر در درس ارمغان ایران ، به

 

      پرسش ها پاسخ دهید .

 

این باری است که بر دوش تو نهاده شده است ؛ باری به

 

 گرانی دماوند که هر پشت را خرد می کند ...

 

الف : نویسنده چه چیزی را باری گران می داند ؟

 

ب : گران ، یعنی چه ؟

 

ج : نویسنده معتقد است چه کسی از عهده ی حمل این

 

      بار ، برمی آید ؟

 

د : ارکان تشبیه را بنویسید .

 

 

6 – در عبارت : « دل بدان خواهد باخت . »

 

         بدان یعنی چه ؟

 

 

7 – در عبارت :

 

     پروردگار پاک را سپاس بگزار .

 

بگذار یعنی چه ؟

 

 

 

حکایت : همدلی

 

1 – واحد شمارش تیر چیست ؟

 

2 – چوبه چیست ؟

 

 

3 – در عبارت :

 

     زورآزمایان از شکست آن درماندند .

 

منظور از زورآزمایان ، چه کسانی است ؟

 

 

4 – منظور فرمانروا از بیان این عبارت چه بود ؟

 

     ای فرزندان ، حال شما نیز در زندگی ، این چنین

 

      است .