فارسی هشتم درس 13 یاد حسین (ع)

 

 

 

یاد حسین ( ع )  :

 

شد چنان از تَف دل کام سخنور تشنه

 

که ردیف سخنش آمده یک سر تشنه

 

قافیه : سخنور ، سر

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

1 - شد چنان از تَف دل کام سخنور تشنه 

     

( چنان کام سخنور از تف دل تشنه ماند ، )

 

2 - که ردیف سخنش آمده یک سر تشنه

 

( که ردیف سخنش ، یک سر تشنه آمده )

 

معنی بیت : از شدت سوز و گرمای دل ،

 

شاعر چنان تشنه شد که کلمه ی تشنه در

 

تمام شعرش ، ردیف شد .

 

 

 

خشک گردید هم از دود دل و دیده دوات

 

خامه ، با سوز ، رقم کرد به دفتر تشنه

 

قافیه : دفتر

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

1 - خشک گردید هم از دود دل و دیده دوات

 

( دوات هم از دود دل و دیده خشک گردید . )

 

2 - خامه ، با سوز ، رقم کرد به دفتر تشنه

 

( خامه ، با سوز ، به دفتر تشنه رقم کرد . )

 

آرایه ی ادبی :

 

مراعات نظیر :  دل ، دیده  ، 

 

دوات ، خامه ، رقم کرد ، دفتر 

 

تشخیص : رقم کردن را به خامه ( قلم )

 

           نسبت داده است .

 

از شدت آه شاعر دوات خشک شد و قلم

 

با آه و ناله روی دفتر نوشت : تشنه .

 

 

آه و افسوس از آن روز که در دشت بلا

 

بود آن خسرو بی لشکر و یاور تشنه

 

قافیه : یاور

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

1 - آه

 

2 - و افسوس از آن روز

 

3 - که در دشت بلا بود آن خسرو

 

      بی لشکر و یاور تشنه

 

آرایه ی ادبی :

 

خسرو بی لشکر و یاور ، کنایه از امام

                             

                                حسین

 

دشت بلا ، کنایه از صحرای کربلا

 

معنی بیت : افسوس از  آن روز که

 

در کربلا ، آن پادشاه بی یار و لشکر

 

تشنه بود .

 

 

 

 

با لب خشک و دل سوخته و دیده ی تر 

       

غرقه ی بحر بلا بود در آن بر تشنه

 

قافیه : بر

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

1 - با لب خشک و دل سوخته و دیده ی

 

تر غرقه ی بحر بلا بود در آن بر تشنه

 

( تشنه ، در آن بر ، با لب خشک و

 

دل سوخته و دیده ی تر غرقه ی بحر

 

بلا بود . )

 

آرایه ی ادبی :

 

آرایه ی مراعات نظیر : لب ، دل ، دیده

             

تضاد : بحر و بر

 

       خشک و تر

 

اضافه ی تشبیهی : بحر بلا ، بلا به بحر

 

                     تشبیه شده است .

 

تشنه ، کنایه از امام حسین ( ع )

 

جناس : تر ، بر

 

غرق در چیزی بودن ، کنایه از بی نهایت

 

مشغول و گرفتار آن شدن .

 

معنی بیت : امام حسین ( ع ) ، با لبی

 

خشکیده و دلی سوخته و چشمانی گریان

 

در آن بیابان در حالی که دچار مصیبت های

 

زیادی شده بود بود .

 

 

همچو ماهی که فتد زآب برون ، آل نبی

 

می تپیدی دلشان ، سوخته در بر تشنه

 

قافیه : بر

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

1 - همچو ماهی که فتد زآب برون ،

 

2 -  آل نبی دلشان ، سوخته در بر

 

       تشنه می تپیدی .

 

آرایه ی ادبی :

 

آرایه ی تشبیه:  رکن اوّل ، آل نبی   

   

                   رکن دوم ، ماهی    

 

 رکن سوم ، از شدّت تشنگی بالا و

 

             پایین پریدن   

 

                 رکن چهارم ، همچو

 

مراعات نظیر : می تپید ، دل ، بر

 

جناس : آب ، آل

 

          در ، بر

 

 معنی بیت : اهل بیت پیامبر ، مانند ماهی

 

که از آب بیرون می افتد ، دلشان از شدت

 

تشنگی در سینه می سوخت و می تپید .

 

 

 

آل احمد همه عطشان ز بزرگ و کوچک

 

نسل حیدر همه از اکبر و اصغر تشنه

 

قافیه : اصغر

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

1 - آل احمد همه ز بزرگ و کوچک

 

عطشان ( بودند ، حذف شده است . )

      

2 -  نسل حیدر همه از اکبر و اصغر تشنه

 

      ( بودند ، حذف شده است . )

 

آرایه ی ادبی :

 

تضاد :  بزرگ و کوچک  

 

          اکبر و اصغر

 

مراعات نظیر : آل احمد ، اصغر ، اکبر

 

                  اصغر ، اکبر ، تشنه

 

 معنی بیت : خاندان حضرت محمد( ص )

 

  و فرزندان حضرت علی( ع ) از بزرگ

 

تا کوچک همگی تشنه لب بودند .

 

 

تشنه لب کشته شود در لب شط از چه گناه

 

آن که سیراب کند در لب کوثر تشنه ؟

 

قافیه : کوثر

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

1 - از چه گناه ، تشنه لب در لب شط

 

     کشته شود ؟     

 

 

2 - آن که در لب کوثر ، تشنه سیراب

 

      کند ؟

 

آرایه ی ادبی :

 

جناس تام : لب ( عضو بدن ) ،

 

            لب ( کناره ، ساحل )

 

معنی بیت : آن کسی که بر ساحل چشمه

 

کوثر همه ی  تشنگان را سیراب می کند

 

به کدامین گناه باید در کنار آب فرات در

 

حالی که تشنه است ،کشته شود؟

 

 

        

 برد عباس جوان ، ره چو سوی آب فرات

 

ماند بر یاد حسین (ع) تا صف محشر تشنه

 

قافیه : محشر

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

 1 - عباس جوان ، چو سوی آب فرات 

 

       ره برد ،

 

2 -  بر یاد حسین ( ع ) تا صف

 

      محشر تشنه ماند .

 

آرایه ی ادبی :

 

مراعات نظیر : عباس آب ، فرات ،

 

                حسین ، تشنه

 

معنی بیت : وقتی که عباس جوان به آب

 

فرات رسید به یاد تشنگی امام حسین

 

( ع ) تا قیامت تشنه ماند.

 

 

گشت از کلک فدایی چو دلش دود بلند

 

بر ورق کرد رقم ، بس که مکرر تشنه

 

قافیه : مکرر

 

ردیف : تشنه

 

تعداد جمله :

 

1 - از کلک فدایی چو دلش دود بلند گشت ، 

 

2 -  بس که مکرر بر ورق تشنه رقم کرد .

 

 

آرایه ی ادبی :

 

معنی بیت : از بس فدایی روی ورقه

 

نوشت تشنه ، از قلمش مانند دلش صدای

 

آه بلند شد .