فارسی هشتم درس 11 شیر حق

                     فارسی هشتم : درس 11 ، شیر حق       

1 - از علی آموز اخلاص عمل

   شیر حق را دان منزه از دغل

قافیه : عمل ، دغل

ازعلی (ع) پاکی نیت و کردار را بیاموز و بدان که شیر خدا ( لقب حضرت علی (ع) ) از

هر گونه ناراستی  و فریب کاری پاک است.

2 - در غزا بر پهلوانی دست یافت

    زود شمشیری برآورد و شتافت

قافیه : یافت ، شتافت

آرایه ی ادبی :

                مراعات نظیر : غزا – شمشیر

                واج آرایی مصوت « آ »  

درجنگی با پهلوانی روبه رو شد ، باسرعت شمشیرش را بیرون کشید و با شتاب به

سوی او دوید .

 3 - او خدو انداخت بر روی علی

      افتخار هر نبی و هر ولی

قافیه : علی ، ولی 

آرایه ی ادبی :

               جناس : علی ، ولی

               مراعات نظیر : علی ، نبی ، ولی

آن مرد ، آب دهانش را بر صورت حضرت علی (ع) که افتخار انبیا و اولیای خدا بود ،

انداخت .

4 - در زمان انداخت شمشیر آن علی

      کرد او اندر غزایش کاهلی

قافیه : علی ، کاهلی

آرایه ی ادبی :

                مراعات نظیر : غزا – شمشیر

علی ( ع ) فورا شمشیرش را انداخت و در جنگیدنش درنگ کرد.

5 - گشت حیران آن مبارز ، زین عمل

وز نمودن عفو و رحم بی محل

قافیه : عمل ، بی محل

آن مرد جنگجو از این رفتار علی (ع) و بخشش و مهربانی دور از  انتظار  حیرت زده

شد.

6 – گفت : « برمن تیغ تیز افراشتی

    از چه افگندی ، مرا بگذاشتی ؟ »

قافیه :

آرایه ی ادبی :

               جناس : تیغ ، تیز

               تضاد : افراشتی ≠ افکندی

               واج آرایی صامت « ت »

 ( جنگجو ) گفت : شمشیر تیزت را برابر من بالا برده بودی ، چرا آن را انداختی و مرا

رها کردی؟

7 - گفت : « من تیغ از پی حق می زنم

      بنده ی حقم نه مأمور تنم

قافیه :

آرایه ی ادبی :

             واج آرایی صامت « ت »

علی(ع) گفت : من برای خدا شمشیر می زنم و بنده ی خدا هستم نه بنده ی جسم

و هوس های آن.

8 - شیر حقم ، نیستم شیر هوا

   فعل من بر دین من باشد گوا

قافیه : هوا ، گوا

آرایه ی ادبی :

         تکرار : شیر ، من

         واج آرایی مصوت « ی »

         تشخیص : شاهد و گواه بودن به فعل و عمل نسبت داده شده است .

                     ( فعل من گواه باشد )  

         تشبیه من ( حضرت علی ع ) به شیر

گوا ، مخفف گواه

من شیر خدا هستم ( شیر خدا ، لقب حضرت علی ( ع ) ) و شیر هوس های انسانی

( در اینجا : خشم ) نیستم و رفتار من شاهد و گواه دین وعقیده ی من است.

9 - باد خشم و باد شهوت ، باد آز

     برد او را که نبود اهل نماز

قافیه : آز ، نماز

آرایه ی ادبی :

            اضافه ی تشبیهی : باد خشم ، باد شهوت ، باد آز

            نبود اهل نماز ، کنایه از دیندار نبودن

وسوسه ی خشم ، خواهش های نفسانی و حرص وطمع ، آن کسی را که دیندار

نیست ، از راه به در می کند .

10 - چون درآمد در میان ، غیر خدا

       تیغ را دیدم نهان کردن سزا

قافیه : خدا ، سزا

آرایه ی ادبی :

           واج آرایی صامت « د » و مصوت « آ »

           نهان کردن تیغ ، کنایه از نجنگیدن

وقتی پای چیزی جز خدا ( یعنی خشم ) به میان آمد ، دیدم ، سزاوارتر

     است که شمشیرش را پنهان کنم . ( یعنی خواستم فقط در راه رضای خدا

شمشیرم را پایین بیاورم نه به خاطر خشم خودم . )

                 دانش زبانی :

گفتیم ساختمان هر گروه اسمی به این ترتیب است :

وابسته ی پیشین + هسته + وابسته ی پسین

هسته ی هر گروه اسمی ، همیشه یک اسم است .

هر هسته می تواند به تنهایی در گروه اسمی به کار رود ، 

یا همراه وابسته های خود .

برای تشخیص هسته دو قانون داشتیم :

1 – در گروه هایی که کسره ی اضافه ( ــِـ ) داریم ، معمولا اولین واژه ی

      کسره دار ، هسته است . ( غیر از واژه های : برایِ ، تمامِ ، همه یِ ،

کلِّ )  مانند :

            هر گلِ سرخِ باغچه یِ مادربزرگ

            تمامِ گل هایِ سفیدِ گلدان

            پنج کلاسِ بزرگ

            همه یِ دفترهایِ دوخطِ زبانِ انگلیسی

            کلِّ بچه هایِ مدرسه یِ سماییان

            درختِ کاجِ حیاطِ مادربزرگِ دوستِ سیما

2 - اگر در گروه اسمی کسره ی اضافه نداشتم ، معمولا آخرین واژه ی گروه اسمی ،

     هسته است :

      ( غیر از واژه های : برایِ ، تمامِ ، همه یِ ، کلِّ )

     هر پنج دستگاه 

     چند برگ 

     همه ی این صندلی ها

هر واژه ای که در گروه اسمی ، پیش از هسته ی گروه قرار بگیرد ،

وابسته ی پیشین است .

هر واژه ای که در گروه اسمی ، پس از هسته ی

گروه قرار بگیرد ، وابسته ی پسین است .

در درس گذشته ، از انواع وابسته های پیشین ، « صفت اشاره » و « صفت شمارشی »

را خواندیم .

در این درس ، از وابسته های پیشین ، با :

1 - « صفت پرسشی » و

2 - « صفت تعجبی »

  آشنا می شوید .

 « چند » ، « چندمین » ، « کدام » و « چه » صفت پرسشی هستند که درباره ی

اسم پرسشی را مطرح می کنند :

چند صفحه از کتاب را خوانده ای ؟

کدام کفش را انتخاب کردی ؟

توپ را باید در چندمین سبد انداختی ؟

چه میزی می خواهی ؟

2 - « صفت تعجبی » : « چه » و « عجب » بیانگر احساس گوینده

     درباره ی اسم هستند .

عجب کارنامه ی درخشانی داری !

عزیزی عجب گلی زد !

به قول گزارش گران فوتبال : چه توپّی رو گل نکرد !

                                    عجب گلی می زنــِــِــِــِـــِه !

چه طرح زیبایی کشیده ای !

به قول سهراب :

              چه گوارا اين آب!

              چه زلال اين رود!

              مردم بالادست، چه صفايي دارند!

توجه : همان طور که مشاهده کردید ، « چه » میان « صفت پرسشی » و « صفت

تعجبی » مشترک است . پس برای تشخیص نوع آن باید به جمله دقت کنید . در

گفتگو ، باید به لحن گوینده توجه کنید و در نوشتار به نشانه ی پایانی جمله.