درس پرتو امید فارسی پایه نهم

( پرتو امید )

- قالب شعر : غزل

- ردیف: غم مخور

- کلمات قافیه: کنعان – گلستان – سامان – خوشخوان  و ...

- یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مَخور

کلبه ی احزان شود روزی گلستان غم مخور

- معنی بیت : نگران نباش ، زیرا یوسفِ گم شده دوباره به سرزمین و وطن خود برمی گردد و خانه ی غم و اندوه ، روزی به شادی تبدیل می شود.

- آرایه ادبی : تلمیح به داستان حضرت یوسف (ع) 

مراعات النظیر در واژه های (یوسف و کنعان)

اضافه ی تشبیهی ( کلبه ی احزان ) 

تضاد در واژه های ( احزان و گلستان )

کنعان : نام شهری در فلسطین قدیم که وطن یعقوب،پدر یوسف،بود.

احزان : ج حزن ، اندوه ـ ناراحتی 

احزان : جمع مکسّر 

- ای دل غمدیده حالت به شود دل بد مکن

وین سر شوریده بازآید به سامان غم مخور

- معنی بیت :ای دل درد کشیدهی من، مأیوس مباش که حالت بهتر خواهد شد

و آشفتگیهای فکری تو آرام و قرار خواهند یافت.

دل غمدیده: دلِ خود حافظ است که دچار غم و محنت فراوانی است.

دل بد کردن: بد دل شدن، نا امید شدن.

دل بد مکن: بد دل و ناامید مباش.(کنایه)

شوریده: 1. آشفته . 2. عاشق . 3. دیوانه

سامان: در این جا(آرام ، قرار، آراستگی، نظم، رواج و رونق).

نکته املایی:وین= مخفّف:و این

تضاد در «شوریده و سامان».

- دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نرفت

دایماً یکسان نباشد حال دوران غم مخور

- معنی: اگر چرخش روزگار حتی دو روز مطابق آرزوی ما نبود؛گذرِ زمان همیشه

بر یک حالت باقی نخواهد ماند.

دور گردون: گردش روزگار، دور فلک

مراد: میل، آرزو، خواست

آرایه ادبی :واج آرایی حرف «د» و «ر» ـ

جناس اختلافی در حرف اول : گر و بر ـ

جناس افزایشی در حرف آخر : دور و دوران

- هان،مشو نومید چون واقف نه‌ای از سرّ غیب

باشد اندر پرده بازی‌های پنهان غم مخور

- معنی بیت : هان ای دل، نا امید مباش و غم مخور، زیرا از رموز و اسرارِ عالمِ نهان،

آگاه نیستی؛ بازی های پنهان زیادی در پشت پرده انجام می شود.

هان: بدان و آگاه باش (از اصوات و شبه جمله است).

واقف: بی خبر، بی اطلاع

نه ای: نیستی

سر: رمز، راز.

غیب: عالم ملکوت، عالم بالا.

اندر: حرف اضافه(در).

اندر پرده: پشت پرده.

نکته املایی:نومید مخفّف
 نا امید

واژه های غیب و پنهان با هم مترادف اند.

- ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی برکند

چون تو را نوح است کشتیبان ز طوفان غم مخور

- معنی بیت : ای دل من، اگر سیل نابودی پایه های وجود را با خود ببرد؛تا زمانی که

نوح کشتیبان توست، غم به خود راه نده.

فنا: نابودی، نیستی.

بنیاد: اساس، پایه.

هستی: وجود، زندگی

آرایه ادبی : تشخیص ای دل (چون دل مورد خطاب قرار گرفته)

سیل فنا: اضافه ی تشبیهی.(نیستی و نابودی به سیلی که هست و نیست را باخود می برد،تشبیه شده است.)

نوح و کشتی و طوفان و سیل : مراعات نظیر می سازند.

تلمیح به داستان حضرت نوح نیز دارد.

واج آرایی : حرف ت و ن

نکته املایی : ار مخفّف اگر

ز : مخفّف از

- در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم
سرزنش‌ها گر کند خار مغیلان غم مخور

- معنی بیت : اگر به اشتیاق طواف خانه ی خدا در بیابان قدم خواهی زد، از طعنه و

ملامت (سرزنش)درختچه ی خاردار بیابان، اندوهگین مباش.

(اگر ما نیز در زندگی بر اساس علایق خود قدم در مسیری گذاشتیم؛ نباید از سختی ها و درشتی های راه، ناراحت و اندوهگین یا نومید شویم)

کعبه: خانه ی خدا در مکّه.

خواهی زد قدم: قدم خواهی زد.

سرزش: ملامت، طعنه.

مغیلان: درختچه ی خاردار که در بیابان ها می روید.

آرایه ادبی : کعبه و بیابان و خار مغیلان: مراعات نظیر دارند.

تشخیص : سرزنش کردن خارِ مغیلان ـ

جناس اختلافی در حرف اول : در  و  گر ـ

- گر چه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید

هیچ راهی نیست کان را نیست پایان غم مخور

- معنی بیت : اگرچه استراحت گاه های بین راه بسیار خطرناک هستند و مقصد نیز

بسیار دور است؛ لیکن همه ی راه ها و جاده ها سرانجام به انتها و مقصد می رسند.

بس: بسیار، خیلی زیاد

منزل: محلّ اتراق کاروان، جای فرود آمدن

بعید: دور

نکته املایی : کان: مخفّ،«که آن»

آرایه ادبی : مراعات النظیر ( راه ـ بعید ـ پایان )

واج آرایی حرف ی و ن ـ

تکرار : واژه ی (نیست )

- حافظا در کنج فقر و خلوت شب‌های تار

تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور

- معنی بیت : ای حافظ، در تنهایی شب های تاریک و گوشه ی تهیدستی،تا زمانی که

زمزمه ی تو دعا و قرآن باشد، غمی نداشته باش.

 ( حافظا) همانگونه که می دانیم

شبه جمله و منادا محسوب می شود.

تار: تاریک

فقر: تنگدستی، تهیدستی

حافظ: تخلّص خواجه شمس الّدین محمّد شیرازی است.

تخلّص: خلاص، شدن، رهایی.

*تخلّص*: نام ویژه ای است که شاعران با آوردن آن در انتهای شعر خود از تنگنای شعر

رهایی می یابد.

آرایه ادبی : خلوت ، ورد ، دعا و و قرآن: مراعات نظیر

جناس افزایشی : در و درس

جناس افزایشی : تا و تار