تجزیه و تحلیل شعر ای مادر فارسی ششم

قالب شعر: غزل

«غزل در ادب فارسی به قالبی از شعر سنتی فارسی می‌گویند. در قالب غزل که معمولاً بین 5 تا 14 بیت دارد، مصراع بیت نخست با مصراع‌های زوج هم قافیه است.

موضوع اصلی غزل بیان عواطف و احساسات، ذکر زیبایی و کمال معشوق و شکوه از روزگار است.»

شعر ای مادر عزیز شاعر: ابوالقاسم حالت

بیت اول

ای مادر عزیز که جانم فدای تو (باشد) قربان مهربانی و لطف و صفای تو (باشد) (3 سه جمله)

معنی: (خطاب به تو هستم) ای مادر عزیزم که جانم را فدایت می کنم، جانم را فدای مهربانی و محبت و صفای تو می کنم.

تحلیل بیت اول

حرف ندا: ای منادا: مادر

ردیف: تو/ تو قافیه: فدای/ صفای

آرایه: تناسب (مهربانی، لطف، صفا)

ترکیب وصفی: مادر عزیز ترکیب اضافی: جانم / فدای تو / قربان مهربانی / صفای تو

بیت دوم

هرگز نشد محبت یاران و دوستان هم پایه ی محبت و مهر و وفای تو (1 جمله)

معنی: هرگز محبت و صفای دوستان به پای محبت و مهر و وفای تو نمی رسد.

تحلیل بیت دوم

نهاد: محبت یاران و دوستان

آرایه: مراعات نظیر (مهر، محبت، وفا) هم پایه: برابر، مساوی

مهرت برون نمی رود از سینه ام که هست این خانه، خانه ی تو و این دل، سرای تو (است) (3 جمله)

معنی: مهربانی تو از سینه ام بیرون نمی رود، زیرا خانه و سرای دل من همیشه جایگاه تو است.

تحلیل بیت سوم

برون: مخفف بیرون، قید سرا: خانه مهر: دوستی، مهربانی

ترکیب اضافی: مهرت / سینه ام / خانه ی تو / سرای تو ترکیب وصفی: این خانه / این دل

نهاد: مهر / این خانه / این دل

ای مادر عزیز که جان داده ای مرا سهل است اگر که جان دهم اکنون برای تو (4 جمله)

معنی: ای مادر عزیزم که به من جان بخشیده ای، حالا اگر جانم را فدای تو کنم آسان است و ارزشی ندارد.

تحلیل بیت

سهل: آسان، راحت. منادا:مادر

ترکیب وصفی: مادر عزیز مفعول: جان قید: اکنون نهاد: تو (برای فعل داده ای)

آرایه: جان دهم کنایه از فدا شوم

خشنودی تو مایه ی خشنودی من است زیرا بود رضای خدا در رضای تو (2 جمله)

معنی: اگر تو راضی و خشنود باشی من هم راضی و خشنودم، زیرا رضایت تو باعث خشنودی خداوند می شود.

تحلیل بیت پنجم

مایه: سبب، باعث

نهاد: خشنودی تو / رضای خدا

ترکیب اضافی: خشنودی تو / مایه ی خشنودی / خشنودی من / رضای خدا / رضای تو

گر بود اختیار جهانی به دست من می ریختم تمام جهان را به پای تو (2 جمله)

معنی: (مادرم) اگر اختیار جهان در دستانم بود، تمام دنیا را برای قدرشناسی به پای تو می ریختم.

تحلیل بیت شش

نهاد: اختیار جهانی / من

ترکیب اضافی: اختیار جهانی / دست من / پای تو ترکیب وصفی: تمام جهان

مفعول: تمام جهان

آرایه: می ریختم تمام جهان را به پای تو کنایه از هدیه کردن و بخشیدن تمام جهان