اضافه و انواع آن

انواع اضافه :

اضافه ی ملكی (تملیکی)
اضافه ی تخصیصی
اضافه ی تشبیهی
اضافه ی بیانی (جنسی)
اضافه ی توضیحی
اضافه ی استعاری
اضافه ی اقترانی (مقارنت)
اضافه ی بنوت
اضافه ی تأکیدی
اضافه ی توصیفی (ترکیب وصفی)

اضافه ی ملكی :

بین مضاف و مضاف الیه رابطه ی مالکیت وجود دارد مثل :
توپ رضا ـ عروسک سارا

اضافه ی تخصیصی :

مضاف متعلق به مضاف الیه است یعنی به آن اختصاص دارد مثل :
جلد کتاب ـ در باغ

اضافه ی تشبیهی :

مضاف و مضاف الیه به هم تشبیه شده اند یا بینشان اشتراکی وجود دارد مثل :
چشم نرگس ـ قد سرو

اضافه ی بیانی :

مضاف الیه بیان کننده ی جنس مضاف است مثل :
شمعدان نقره ـ ظرف ملامین

اضافه توضیحی :

مضاف الیه که خاص است نام مضاف که عام است را بیان می کند مثل :
کشور ایران ـ دریاچه ی ارومیه

اضافه ی استعاری :

مضاف در معنی غیر واقعی خود به کار گرفته شده است مثل :
دست فلک ـ روی صحبت

اضافه ی اقترانی :

مانند اضافه ی استعاری است با این تفاوت که بین مضاف و مضاف الیه رابطه ی همراهی یا مقارنه وجود دارد مثل :
دست دوستی ـ دیده ی احترام

*نکته

نحوه ی تشخیض اضافه ی استعاری از اضافه ی اقترانی :
بین مضاف و مضاف الیه یکی از این عبارت ها را قرار می دهیم (به نشانه ی ، به جهت ، به قصد یا به تیت) چنانچه ترکیب به جای مانده معنی دار بود اقترانی و در غیر این صورت استعاری است. مثل :
دست به قصد دوستی = اقترانی
دست به قصد فلک = استعاری

اضافه ی بنوت :

مضاف الیه نام پدر یا مادر مضاف است مثل :
حسین فاطمه ـ عمر خطاب

اضافه ی تاکیدی :

تکرار اسم یا صفت است به قصد تاکید مثل :
خویشتن خویش ـ خراب خراب

اضافه ی توصیفی :

مضاف الیه صفت مضاف است و در این حالت مضاف را موصوف و مضاف الیه را صفت می نامیم مثل :
کتاب مفید ـ شیر تازه

تفاوت اضافه ی توصیفی با سایر اضافات

در اضافه ی وصیفی ، مضاف الیه مستقل از مضاف نیست و در وجود مضاف معنی می گیرد به عنوان مثال در شیر تازه ، تازه به تنهایی بر چیزی دلالت نمی کند اما در شیر گاو ، گاو مستقل از شیر است.
روش تشخیص اضافه ی توصیفی از سایر اضافات
کسره ی اضافه ی بین دو کلمه ی ترکیب را حذف می کنیم و به آن فعل ربطی اضافه می کنیم . اگر معنی داشت توصیفی است اگر بی معنی شد توصیفی نیست مثال :
شیر تازه ــــــــــ شیر تازه است ـ معنی دارد پس توصیفی است.
شیر گاو ــــــــــ شیر گاو است ـ فاقد معنی است پس توصیفی نیست

چگونه ترکیبات وصفی و اضافی را از هم تشخیص دهیم؟

1⃣ در بین موصوف و صفت می توانیم حرف" ی" بیاوریم . مانند: درخت زیبا که می توان گفت: درختی زیبا. در بین مضاف و مضاف الیه نمی توانیم" ی "بیاوریم .مانند :" دفتر امین " ؛ در اینجا نمی توان گفت: "دفتری امین."

2⃣ در بین مضاف و مضاف الیه می توان « این » و آن » اضافه کرد مانند : "برگ درخت" :"برگ این درخت" یا "مدیر آن مدرسه. " اما در بین صفت و موصوف نمی توانیم صفت اشاره « این » و « آن » اضافه کنیم .
مانند :" درخت زیبا "که نمی توانیم بگوییم:" درخت این زیبا یا درخت آن زیبا "

3⃣ اگر به صفت ،"تر" اضافه کنیم کلمه ی جدید معنی دار خواهد بود مانند :
"دانش آموز کوشا" که اگر به آن تر اضافه کنیم می شود:
" دانش آموز کوشاتر" که معنی می دهد. درحالی که اگر" تر" به مضاف الیه بپیوندد ، معنی نخواهد داشت.
مانند:" درکلاس تر "که معنی نمی دهد.

4⃣اگر کسره صفت و موصوف را برداریم و فعل "است" را به آن اضافه کنیم جمله ای معنی دار ساخته می شود. مانند : آموزگار مهربان+ است که می شود: "آموزگار ,مهربان است." اما مضاف و مضاف الیه چنین نیست . مانند "کفش فاطمه + است" که می شود :"کفش, فاطمه است" و جمله ما در این شکل درست نیست

ترکیب_وصفی
ترکیب_اضافی

روش_های_تشخیص_ترکیب_وصفی ( موصوف و صفت ) از ترکیب اضافی ( مضاف و مضاف الیه )

روش های تشخیص ترکیب وصفی ( موصوف و صفت ) از ترکیب اضافی (مضاف و مضاف الیه )

هرگاه دو کلمه به وسیله ی « ــِ » به هم اضافه شوند ترکیب می سازند .مثل :

دستِ پاک –کوهِ بلند –کتابِ فارسی –چشم ِمن –خودروی زیبا - دخترِ ایرانی –الماسِ درخشان

همه ی مثال های بالا ترکیب هستند. ولی نوع هر یک با دیگری فرق دارد که در ذیل روش تشخیص آن ها آورده می شود . قبل از آن بهتر است بدانیم که :

نکته : هرگاه آخر کلمه ی اول این سه حرف « و – ا- ه »باشد هنگام اضافه شدن به هم دیگر بجای کسره « -ِ » ، «ی » می گیرند . مثل :

هوا- هوای تهران

آهو –آهوی وحشی

خانه –خانه ی بزرگ

روش های تشخیص
1- کسره بین دو کلمه را حذف می کنیم سپس بعد از کلمه ی اول ویرگول می گذاریم و در آخر فعل (است)قرارمی دهیم . اگر عبارت معنی داد ترکیب وصفی و اگر معنی نداد ترکیب اضافی است .

مثال

اتاقِ تمیز –اتاقْ ، تمیز است : چون معنی دارد ترکیب وصفی است یعنی کلمه ی اتاق «موصوف» و کلمه ی تمیز« صفت »است .

اتاقِ مدیر – اتاقْ، مدیر است :چون معنی ندارد ترکیب اضافی است یعنی کلمه ی اتاق «مضاف» و کلمه ی مدیر « مضاف الیه »است .
2- به آخر کلمه ی دوم (تر) اضافه کنید اگرعبارت معنی داد ترکیب وصفی است.و اگر معنی نداد ترکیب اضافی است .
مثال

مادرِ دلسوز –مادرِدلسوزتر : چون معنی دارد ترکیب وصفی است یعنی کلمه ی مادر «موصوف» و کلمه ی دلسوز« صفت »است .

مادرِ من –مادرِ من تر : چون معنی ندارد ترکیب اضافی است یعنی کلمه ی ماد «مضاف» و کلمه ی من « مضاف الیه »است .

3- کلمه ی بسیار را در وسط دو کلمه قرار می دهیم ؛ اگرعبارت معنی داد ترکیب وصفی است.و اگر معنی نداد ترکیب اضافی است .

شهرِ تمیز –شهرِ بسیار تمیز : چون معنی دارد ترکیب وصفی است یعنی کلمه ی شهر «موصوف» و کلمه ی تمیز « صفت »است .

شهرِ تکاب –شهرِ بسیار تکاب : چون معنی ندارد ترکیب اضافی است یعنی کلمه ی شهر «مضاف» و کلمه ی تکاب « مضاف الیه »است .

4 –کلمه ی « ی» را در آخر کلمه ی اول اضافه می دهیم ؛ اگرعبارت معنی داد ترکیب وصفی است. و اگر معنی نداد ترکیب اضافی است

مثال : دستِ تمیز- دستی تمیز : چون معنی دارد ترکیب وصفی است یعنی کلمه ی دست «موصوف» و کلمه ی تمیز « صفت »است .

کیفِ حسن –کیفی حسن : چون معنی ندارد ترکیب اضافی است یعنی کلمه ی کیف «مضاف» و کلمه ی حسن «مضاف الیه »است .

┄┅┅┄┄┅✶- ✶┄┅┄┅┄

راه های #_تشخیص_صفت_از_مضاف_الیه:

1. اگر میان موصوف و صفت «ی» - که نشانه ی یکی بودن است- بیاوریم، ساختمان موصوف و صفت معنای خود را از دست نمی دهد:
توپِ بزرگ
توپی بزرگ
امّا اگر میان مضاف و مضاف الیه «ی» بیاوریم چیزی بی معنی به دست می آید:
توپِ مجید
توپی مجید

2. اگر از میان موصوف و صفت، کسره را برداریم و «است» یا یک فعل ربطی دیگر به آخر آنها بیفزاییم جمله ای معنی دار به دست می آید که در آن موصوف به نهاد و صفت به مسند تبدیل می شود.
توپِ بزرگ
توپ، بزرگ است.
امّا اگر درباره ی مضاف و مضاف الیه این کار را بکنیم جمله ای بی معنی به دست می آید:
توپِ مجید
توپ، مجید است؟!

الف) بعد از ترکیب ها علامت صفت تفضیلی « تر » میگذاریم ، اگر معنی داشت صفت و موصوف است ، ولی اگر معنی نداشت مضاف و مضافٌ اله است . مثال:

دیوار بلند -------- دیوار بلند تر : صفت و موصوف

دانشمند بزرگ -----دانشمند بزرگ تر : صفت و موصوف

کشور ایران ------- کشور ایران تر ( معنی ندارد ) مضاف و مضافٌ الیه

ب) بعد از کلمه ی اول علامت ویرگول می گذاریم و بعد از کلمه ی دوم فعل « است » قرار می دهیم .اگر معنی نداشته باشد مضاف و مضافٌ الیه است. با کلمه ی « این » در ابتدای جمله . مثال :

گل زیبا ------------- این گل، زیبا است . : صفت و موصوف

کتاب سبز ----------- این کتاب ، سبز است : صفت و موصوف

پایه ی میز --------- این پایه ، میز است ( معنی ندارد) مضاف و مضافٌ الیه

موصوف و صفت و مضاف و مضاف الیه

اول برای تشخیص صفت اگر به کلمه ای تر و یا ترین اضافه کنیم و کلمه به دست آمده معنی دار شد آن کلمه صفت است. معمولاً صفت را نمی توان جمع بست .( به آن ها یا ان اضافه کرد ).

برای تشخیص موصوف و صفت از مضاف و مضاف الیه می توان به ترکیب یکی از موارد زیر را اضافه نمود در صورتی که ترکیب به دست آمده معنی دار شد موصوف و صفت و اگر بی معنی بود مضاف و مضاف الیه است

1- به آخر ترکیب « تر » اضافه کنیم.
2 - به آخر ترکیب « است » اضافه کنیم .

3– بین دو کلمه « ای » اضافه کنیم .

4 – دو یا سه مورد بالا را با هم اضافه کنیم

مثال : کلاس پنجم
کلاس پنجم تر
کلاسی پنجم است
که هیچ کدام از ترکیب ها معنی دار نیست پس مضاف و مضاف الیه است .

دانش آموز زرنگ
دانش آموز زرنگ تر
دانش آموزی زرنگ که هر دو معنی دار است پس موصوف و صفت است .