روش هایی برای یادگیری بهتر دروس

شرایط مطالعه، مواردی هستند که با دانستن، به کارگیری و یا فراهم نمودن آنها می توان مطالعه ای مفیدتر و با بازدهی بالاتر داشت. در واقع این شرایط به شما یاد می دهند چگونه از زمانهای مطالعه، بهره‌وری بالاتری داشته باشید. به شما می آموزند قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار گیرید، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید. (روی ادامه ی مطلب کلیک کنید)

• درس های خود را طوری برنامه ریزی کنید که هنگام مطالعه، ابتدا کتاب های آسان را بخوانید نه کتاب های مشکل را.

• در هنگام مطالعه یک کتاب، ابتدا از قسمت‌های آسان و جذاب شروع کنید و بعد به سراغ بخش های مشکل تر آن بروید. این کار را می توانید با مرور قسمت‌های خوانده شده قبلی آغاز کنید. قسمت‌های آسان و جذاب علاقه ی شما را به خواندن افزایش می دهند.

• در برنامه ریزی درسی خود، موضوع‌های مشابه را پشت سر هم قرار ندهید و آنها را یکی پس از دیگری مطالعه نکنید؛ تا حد ممکن بین آنها فاصله بگذارید.

• اگر می خواهید چند کتاب را در یک روز مطالعه کنید ابتدا زمان های خواندن و ترتیب قرار گرفتن آنها را مشخص کنید و بعد به مطالعه بپردازید.

• حتی المقدور برای یک کتاب بیش از دو ساعت وقت در نظر نگیرید و زمان های مطالعه را به مدت های دو ساعته تقسیم کنید. تصور نکنید که هر چقدر زمان مطالعه یک کتاب بیشتر باشد بهتر است؛ بر عکس هر چقدر زمان کوتاه گردد و موضوع مورد مطالعه عوض گردد، میزان یادگیری افزایش می یابد.

• اگر می خواهید در شش روز هفته شش کتاب بخوانید، هرگز هر کتاب را در یک روز نخوانید؛ برای شش روز، شش کتاب در نظر نگیرید. بهتر است هر روز را به شش قسمت تقسیم کنید و در هر قسمت، یک کتاب بخوانید و این روند را در شش روز هفته ادامه دهید.

• به روش تدریجی درس بخوانید؛ یعنی در طول سال تحصیلی درس بخوانید و خواندن دروس را به شب های قبل از امتحان موکول نکنید. مطالعه تدریجی و با تداوم در طول سال تحصیلی بسیار بهتر از مطالعه فشرده و با تراکم در چند روز قبل از امتحان است.

2. برنامه ریزی: یکی از عوامل اصلی موفقیت داشتن برنامه منظم است. برنامه ریزی صحیح این است که چگونه از وقت و امکانات موجود حداکثر استفاده را ببرید. عدم برنامه ریزی صحیح باعث اتلاف وقت شده و بازده مطالعه بسیار کاهش می یابد. نکته ای که در این جا قابل ذکر می باشد این است که داشتن برنامه مهم است ولی مهم تر از آن اجراء برنامه است.
الف) برنامه ریز درسی: بهترین برنامه ریز درسی، خود فرد است. یعنی هر شخص باید با توجه به شرایط روحی، جسمی، محیطی، زمانی، علاقه، هدف، نقاط ضعف و قوت خویش برای خودش برنامه ریزی کند.
ب) کوتاه ساده و قابل اجراء بودن برنامه صحیح است: یعنی هر قدر برنامه حجیم و سخت باشد تاثیر منفی بر روحیه فرد می گذارند و به خاطر پیچیدگی شان، غالباً با شکست مواجه می شوند. هر قدر برنامه کوتاهتر و ساده تر باشد، شخص راحت تر آن را در زمان تعیین شده انجام می دهد و تجربه ای موفق در زمینه ی برنامه ریزی کسب می کند و این تجربیات موفق در رسیدن به موفقیت‌های بعدی تاثیر به سزایی خواهند داشت.
پ) اجرای برنامه در زمان مشخص: وقتی برنامه ای را نوشته‌اید باید آن را در زمان مشخص اجرا کنید. اگر نظم خاصی در اجراء برنامه داشته باشید، به راحتی می توانید به اهداف خویش برسید. کسانی که نظم و ترتیب در اجراء برنامه را رعایت نمی کنند، غالباً برنامه‌های آنان با شکست مواجه می شود.
3. نظم و ترتیب: «اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد.»

رعایت نظم از شرایط مهم مطالعه به حساب می آید. چرا که نظم به ایجاد تمرکز حواس کمک می کند. همچنین وقتی که نظم بر پا شد، یادگیری بهتر صورت می گیرد. اگر اتاق و میز مطالعه نامنظم باشد موجب حواس پرتی و اختلال در یادگیری می شود. توجه داشته باشید هر جور که مطالب را به حافظه بدهید، بر همان اساس نیز می توانید آنها را بازیابی کنید.
4. حفظ آرامش: «آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال می کند.»
درسی را که با آرامش بخوانید قطعاً بهتر می توانید بیاموزید. برای آنکه بازده مطالعه خود را بالا ببرید، در سخت‌ترین شرایط و حتی کوتاهترین زمان، نباید مضطرب شوید. سعی کنید در این مدت کوتاه با آرامش خاطر مطالعه کنید. مطالعه بدون اضطراب و خونسردی کامل، تاثیری بسیار مثبت در افزایش میزان یادگیری دارد.

توجه داشته باشید که حفظ خونسردی و آرامش، هرگز به معنای بی خیالی و بی حالی نیست، بلکه به معنی وضعیتی هوشیار همراه تمرکز حواس و بدون دلهره است. روانشناسان معتقدند که اضطراب کم برای مطالعه و موفقیت لازم است، زیرا شخص را به تحرک و فعالیت وا می دارد و باعث می شود که به طور جدی به درس خواندن بپردازد.
اما اگر این اضطراب از حد معمول خود خارج شود و استرس و دلهره در فرد ایجاد کند، نه تنها مفید نیست بلکه مانع از فعالیتهای وی شده و حتی در جلسه امتحان مانع از یادآوری آموخته‌های شخص می شود. نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که در اغلب موارد، اضطراب، ناشی از تفکرات منفی شماست.

وقتی که نسبت به امتحان تصور منفی دارید، از آوردن نمره کم می ترسید و عواقب قبول نشدن را در نظر می گیرید. در نتیجه تصورات منفی، موجب اضطراب می گردند و اضطراب سدی در راه کارایی حافظه می گردد و این عمل خود اضطراب بیشتر را به دنبال خواهد داشت و نهایتاً اینکه این سیکل معیوب همچنان ادامه خواهد یافت.
5. استفاده صحیح از وقت: «بنیامین فرانکلین می گوید: "پس وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده است".»

استفاده ی صحیح از وقت و هدر ندادن آن بسیار مهم است. چرا که زمان از دست رفته را نمی توان مجدداً باز یافت. زمان را نمی توان ذخیره کرد، نمی توان خرید و یا فروخت و نمی توان از 24 ساعت دیگران قرض گرفت. زمان سرمایه ای است که اگر مورد استفاده قرار نگیرد، از دست می رود در حالی که یک سرمایه مالی این چنین نیست. اگر منصف باشیم با کمی دقت و تامل در می یابیم که مشکل اصلی کمبود وقت نیست، بلکه در نحوه استفاده از آن است.
6. سلامت و تندرستی: «عقل سالم در بدن سالم است.»

7. تغذیه مناسب: «تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی دارد.»
غذا را به موقع و سر وقت بخورید، از خوردن غذا در ساعت‌های گوناگون و بدون نظم و برنامه به پرهیزید. سعی کنید صبحانه و ناهار و شام را در ساعات معین بخورید. به برنامه غذایی خود نیز نظمی خاص بدهید.
8. تنفس صحیح: «یکی از مهمترین اعمال بدن انسان، تنفس است.»
تنفس عمیق باعث می شود که ما در هر نفس اکسیژن بیشتری را به شش‌های خود برسانیم. این اکسیژن به سلول های مغزی که خود ذخایر اکسیژن کمی دارند کمک می کند تا فعالیت بیشتری داشته باشند. افزایش فعالیت این سلول ها یعنی پمپاژ بیشتر یون ها بین دو سری غشاء سلول به خصوص برای یون‌های سدیم و کلسیم که به خارج غشاء می روند و پتاسیم و کلر که به داخل آن می آیند.

هرگاه تغییرات غشاء نرون به نرون بعدی منتقل شود، این تغییرات به نوبه خود مسیرهای جدیدی برای انتقال از راه مدارهای عصبی می شوند و وقتی این مسیرهای جدید برقرار شدند با تفکر ما فعال می شوند و خاطره‌ها را مجدداً تولید می کنند.
این فرآیند، که حافظه نام دارد، کاملاً به اکسیژن نیاز دارد. به همین دلیل است که در هوای آلوده به دود سیگار و سایر گازهای سمی بازده یادگیری و حافظه به شدت کاهش می یابد. از سوی دیگر تنفس صحیح و عمیق باعث می شود که سیستم ایمنی ما فعالتر شود. بنابراین حرکات عضلانی و تنفس عمیق، جریان لنفاوی را به راه می اندازد و باعث می شود که گردش خون بهتر انجام شود. خود لنف بهتر کار کند و سیستم ایمنی تقویت شود.
9. ورزش: «ورزش کلید عمر طولانی است.»
شما می توانید ورزش های دلخواه خود را انتخاب کنید و در برنامه روزانه خود قرار دهید. به طور مثال پیاده روی یکی از ورزش های مفید و مناسب و در عین حال بسیار ساده و برای عموم امکان پذیر است. علاوه بر پیاده روی از ورزش های مفید برای کسب تمرکز فکر و پرورش حافظه «یوگا» است. یوگا به معنای تمرکز نیرو در اصطلاح هندی یعنی تمرکز فکر و حواس. با انجام تمرینات یوگا می توانید تمرکز حواس خود را بهبود بخشید.
10. استراحت مغزی: «هنگامی که خسته هستید، مطالعه نکنید.»
برای انجام کارهای فکری خصوصاً مطالعه باید مغز کاملاً آماده و سرحال باشد تا در به خاطر سپردن مطالب مشکل نداشته باشد. شما می توانید از روش های مختلف و دلخواه خودتان برای رفع خستگی استفاده کنید، اما یکی از روش های مناسب برای رفع خستگی تنفس عمیق است. همچنین یک خواب سبک و کوتاه در مواقعی که خیلی خسته هستید در برطرف کردن خستگی بسیار مناسب است.
11. خواب کافی: «خواب فراگیری و حافظه را تقویت می کند.»
یک خواب 8-6 ساعته معمولاً کافی است. بنابراین سعی کنید طوری برنامه‌های درسی خود را تنظیم کنید که شبها حداقل 6 ساعت بخوابید تا مغز شما به اندازه کافی استراحت کند. همچنین خواب نیم تا یک ساعت (ظهرها بعد از ناهار) بسیار مناسب است.
12. درک مطلب: «آنچه در حافظه بلندمدت باقی می ماند، معنی مطالب است.»
سعی کنید هنگام مطالعه، مطالب را به خوبی درک کنید تا بتوانید به راحتی آنها را به خاطر بسپارید. نکته ای که در درک معنی تأثیر بسزا دارد و بازده مطالعه را بسیار افزایش می دهد، یادداشت برداری مطالب خوانده شده است. یادداشت برداری در افزایش میزان یادگیری بسیار مؤثر است.
13. تشویق و پاداش: «تشویق نیروهای ذهنی و روانی را به فعالیت وا می دارد.»
14. شرطی شدن: «شرطی شدن به تمرکز حواس کمک می کند.»
برای یادگیری و ایجاد تمرکز حواس شرطی شدن نسبت به مکان و زمان مطالعه نقش مهم دارد. برای آنکه تمرکز حواس راحت تر به دست آید و سریعتر برای آن آماده شوید، باید به مکان و زمان مطالعه خود را شرطی کنید.
15. تحرک مغزی: «هنگام مطالعه نباید کاملاً آرام نشست.»
منظور از تحرک، حرکت کردن و راه رفتن در حین مطالعه نیست و یا هدف از حرکت، فعالیت زیاد بدنی نیست که در این صورت نیز تمرکز حواس مختل می شود و میزان یادگیری کاهش می یابد. اصولاً بهترین وضعیت برای مطالعه، نشستن پشت میز است نه حرکت کردن و راه رفتن. منظور از تحرک این است که در حین مطالعه هر چند دقیقه، یک بار حرکتی کوچک داشته باشید تا گردش خون در مغز بهبود یابد و بهتر بتوانید مطالب را بیاموزید. حتی با چند حرکت ساده سرو بدن می توانید از حالت رکودی و رخوت جلوگیری کرده و با تمرکز بالاتری درس بخوانید.
16. اتاق مطالعه: «اتاق مطالعه باید آرام باشد.»
اتاق مطالعه باید ساکت و آرام و تا حد ممکن از عکس، پوستر و اشیایی که موجب حواس پرتی می شوند، خالی باشد. نور اتاق باید کافی و مناسب باشد. بهترین نور برای مطالعه روشنایی روز است. نور باید در سطح اتاق پخش گردد. بنابراین چراغ مطالعه برای درس خواندن مناسب نیست. نور نباید کم باشد. اتاق مطالعه باید از تهویه مناسبی برخوردار باشد. در مطالعه فاصله چشم تا کتاب باید رعایت شد و فاصله مناسب حدود 40-30 سانتی متر است. میز مطالعه باید از نظر ارتفاع وسعت و رنگ مناسب باشد.
17. زمان مطالعه: واقعیت این است که هیچ زمانی به طور دقیق و انحصاری برای مطالعه وجود ندارد. زمان مطالعه بستگی به خودش دارد که چه موقع از نظر جسمی و روانی آمادگی لازم را دارید. نکته ای که در مورد زمان مطالعه باید رعایت کنید استراحت چه قبل از مطالعه و چه بعد از مطالعه را باید در نظر گرفت. نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت، روش بسیار خوبی برای مطالعه کردن است.

زیرا اولاً شما آستانه یادگیری را رعایت می کنید و ثانیاً با استراحت کوتاه، فرصتی برای مغز در نظر می گیرید تا به تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازد. باید یادآور شد که نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت به این معنی نیست که دقیقاً بعد از نیم ساعت مطالعه حتماً استراحت کنید حال اگر چند دقیقه این طرف و آن طرف شد، اشکالی ندارد. اما بهتر است بیش از 45 دقیقه نشود.