درس آزاد (آداب و رسوم مردم گیلان)

گیلان سرزمین جنگل و باران، برنج و نوغان، بستر رودهای خروشان و پهنه ی رویش بنفشه ها، پامچال ها، نیلوفرهای آبی، زیستگاه قوها و مرغابی ها و هزاران گیاه چشم نواز و زیبایی ها ی بی شمار دیگر، جایی که جلگه و دریا و کوهستان روی در هم می سایند و شب و روز امواج خروشان دریا بر ساحل و ماسه زارهای آن بوسه می زنند. سرزمینی سرشار از حیات و مملو از نشاط که طبیعت سحر انگیز آن نه تنها مایه پویش و سختکوشی است بلکه الهام بخش آرامش و نیرو بخش اندیشه و خلاقیت است.
گستردگی رسوم و خصلت های فرهنگی گیلانیان با توجه به تعدد قومی و گوناگونی لهجه ها به حدی است که حتی آشنایی مختصر با آن در این مختصر نمی گنجد. بعضی از آداب و آیین های مردمی گیلان به مرور در همهمه ی زندگی شهری رو به فراموشی و برخی دیگر کم رنگ شده است. اینک شرح مختصر و موجز برخی از این آداب و رسوم خواهد آمد:
کشتی گیله مردی:
این کشتی که امروزه همچنان پای برجاست، یادگار صلابت و دلاوری مردم این خطه است. کشتی “گیله مردی” ریشه در تاریخ دارد. “مقدسی” در قرن چهارم هجری از این کشتی یاد کرده است.
گل گل چهارشنبه:
از دیگر مراسم کهن ایرانیان که در گیلان هم با بعضی تغییرات جزیی به آن می‌پردازند، چهارشنبه سوری است که در غروب آخرین سه شنبه سال و در شب چهارشنبه انجام می شود.
به این منظور خار، بوته، گون و کاه جمع‌آوری می‌شد و با درست کردن پشته‌هایی که معمولاً رو به سمت قبله می‌نهادند و پس از آتش زدن آنها، از روی آتش می‌پریدند.
این سنت که از روزگار زرتشت و حتی جلوتر بر جای مانده، در دوران اسلامی با اعتقادات مردم در هم آمیخته و رنگ و بویی دینی گرفته است.

نوروز خوانی:
نوروز خوانی از مراسم آخر هر سال در گیلان است. نوروزخوانی که هم اکنون نیز کم و بیش رواج دارد، در گیلان نماد ورود بهار و خیر و برکت است.
برای این کار گروهی نوروزخوان در کوچه و خیابان به راه می‌افتند و اشعاری می‌خوانند. از معروف‌ترین این اشعار می‌توان به دوازه امام و عروس گوله اشاره داشت.
خودارزیابی:
1. دلیل گستردگی رسوم و خصلت های فرهنگی گیلانیان چیست؟
2. یک نمونه از سنت های آخر سال گیلان را نام برده و به اختصار شرح دهید.
3. تاریخچه ی مراسم گل گل چهارشنبه به کدام روزگار برمی گردد؟
یادآوری:
حذف فعل به قرینه ی لفظی
گاهی برای جلوگیری از تکرار و زیبایی جمله یکی از فعل ها را در جمله حذف می کنند. این اتفاق فقط وقتی می افتد که فعل اول و دوم در مصدر همسان باشند. مانند:
عالم بی عمل به چه ماند؟ به زنبور بی عسل (ماند)
ادب از که آموخنی؟ از بی ادبان (آموختم)
هوا عظیم سرد بود و باد سرد (بود)
کارگاه درس پژوهی:
به طور گروهی درباره ی یکی از شاعران گیلک زبان تحقیق کرده و به صورت روزنامه دیواری به کلاس ارائه دهید.
لیستی از ده واژه ی فراموش شده از زبان گیلکی به همراه معنای فارسی تهیه کنید.
حفظ کنیم:
تاپر نزنی جه اَن قفس دانه نَری
سیمرغ نیبی بولنده جالانه نَری
پرواز تی حقه الوخه سایا نترس
هَن سایا اگرکی دس فادی شانه نَری
«سیدجلال قریشی»